Dama Mahkûm Edilen Bir Hükümet: Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İlk İcra Vekilleri Heyeti Hakkında Çıkartılan İdam Kararları

Abstract

Mondros Mütarekesi’nin imzasının akabinde uygulanan işgallere karşı Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yürütülen Millî Mücadele Hareketi, Sivas Kongresi ile birlikte memleketin tamamını kuşatıcı bir nitelik kazanmış, Millî Mücadele yapan bütün cemiyetler de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiş, böylelikle de mücadelede “vahdet” sağlanmıştır. Bu “vahdet”in en önemli getirilerinden birisi Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda Misak-ı Millî’nin kabul ettirilmesi olmuştur. İstanbul’un işgali ile birlikte meclis dağıtılmış, devletin başşehri işgal edilmiştir. Bu ortamda Anadolu’nun kaderini tayin edecek yeni bir Meclis’in toplanması zarurî olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. Nitekim Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mart tarihli genelgesi uyarınca yapılan seçimlerle “olağanüstü yetkilere sahip” bir Meclis 23 Nisan’da açılmış ve memleketin kaderine el koymuştur. 24 Nisan’da Mustafa Kemal Paşa TBMM Reisi seçilmiştir. 3-4 Mayıs’ta da İcra Vekilleri Heyeti oluşturulmuştur. Damat Ferit Paşa Hükümeti, öncesinde özellikle “Fetvâ-yı Şerife” ile ortadan kaldırmaya çalıştığı fakat bütün çabalarına rağmen üstesinden gelemediği Kuvâ-yı Milliye Hareketi’ni bu sefer hukukî yönden mahkûm etme yolunda çalışmalara girişmiştir. Öncelikle 1. Divân-ı Harbi Örfi Riyaseti’ne Nemrut Mustafa Paşa’yı getirmiş ve Kuvâ-yı Milliye Hareketi’nin lider kadrosu hakkında yargılama sürecini başlatmıştır. İlk olarak TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları gıyaben yargılanmışlar ve “Mülkiye Ceza Kanunname-i Hümayunu” gereğince (11 Mayıs) “idamlarına” karar verilmiştir. Ardından Fevzi Paşa (24 Mayıs), onun ardından da aralarında İsmet Bey, Rıza Nur Bey, Yusuf Kemal Bey ve İsmail Fazıl Bey gibi önemli simaların da bulunduğu 9’u İcra Vekili 17 kişi yargılanmış ve (6 Haziran) “idama” mahkûm edilmişlerdir. Böylelikle Büyük Millet Meclisi’nin ilk İcra Vekilleri Heyeti üyeleri, başkanı Mustafa Kemal Paşa da dâhil olmak üzere 1. Divân-ı Harbi Örfi tarafından idama mahkûm edilmiştir. 1. Divân-ı Harbi Örfi Riyaseti tarafından alınan bu kararlar sırasıyla 24 Mayıs, 27 Mayıs ve 15 Haziran 1920 tarihlerinde Padişah Sultan Vahdettin tarafından “İrade-i Seniyye” ile onaylanmış ve yürürlüğe girmiştir. Nihayetinde TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa ve İcra Vekilleri hakkında verilen bu “gıyabi idam kararları” uygulamaya konulamamış, çıkartılmasındaki amaca hizmet etmesi mümkün olamamıştır.

The National Struggle Movement led by Mustafa Kemal Pasa against the occupations after the Mondros Armistice gained a qualification that covered the whole nation with Sivas Congress. All of the associations which were in the National Struggle were combined under the name of Anatolia and Rumelia Law Defense Association and in this way, “unity” was provided. One of the most important results of the “unity” is the acceptance of the National Assembly by the Last Otoman Representatives Assembly. The assembly was dissolved with the occupation of Istanbul and the capital of the state was occupied. The idea that a new assembly which is to determine the destiny of the Anatolia in this condition must be gathered was emerged. Thus, an assembly which had extraordinary powers was opened on 23 April after the elections towards the circular of Mustafa Kemal Pasa on 19 May, and the new assembly held the destiny of the country. Mustafa Kemal Pasa was elected of the chairman of Turkish Great National Assembly on 24 April. The Delegation of Executive Representatives was constituted on 3-4 May. Damat Ferit Pasa Government attempted to convict the Nationalist Force Movement legally this time which they tried to eliminate especially with the “Fatwa” but couldn’t cope with despite all his efforts. First of all, Nemrut Mustafa Pasa was assigned to the head of the 1st Marital Law Court and then the judicial process against the leading staff of the Nationalist Forces was started. At first, Mustafa Kemal, the chairman of the Turkish Great National Assembly, and his friends were judged by default and they are sentenced to death according to the Civil Service Law(11 May). Afterwards, 17 people 6 of who are the member of the Cabinet including Fevzi Pasa(24 May), İsmet Bey, Rıza Nur Bey, Yusuf Kemal Bey and İsmail Fazıl Bey were sentenced to death(6 June). In this way, Mustafa Kemal Pasa who was the chairman, and the members of the First Cabinet of Turkish Great National Assembly were sentenced to death by the 1st Marital Law Court. The decisions which were taken by the1st Marital Law Court were approved by Sultan Vahdettin with “Padisah’s Decision” and went into effect respectively on 24 May, 27 May and 15 June. Finally, the “death sentences by default” for Mustafa Kemal Pasa the Chairman of Turkish Great National Assembly and the members of the Cabinet couldn’t be put into practice or reached its goal.