Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının olumsuz değerlendirilme korkusu üzerindeki etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Kabul ve Kararlılık Terapisi yönelimli psikoeğitim programının olumsuz değerlendirilme korkusu üzerindeki etkililiğini incelemektir. Araştırma, 2015-2016 öğretim yılında Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim gören 1. 2. 3. ve 4. sınıf öğrencileri arasından seçilmiş 26 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Deney ve kontrol grubunda yer alacak katılımcıların seçiminde Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği Kısa Formu kullanılmıştır. Belirlenen 26 kişi, deney ve kontrol gruplarına (deney n= 13, kontrol n=13) gruplardaki katılımcı sayısı eşit olacak şekilde dağıtılmıştır. Katılımcılar gruplara kabul edilme sürecinde; psikiyatrik tanı almış ya da tedavi görmekte olan bireyler çalışma grubu dışında tutulmuştur. Mevcut araştırmanın bağımlı değişkenini Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği Kısa Formu'ndan alınan puanlar, bağımsız değişkenini ise Kabul ve Kararlılık Terapisi Yönelimli Psikoeğitim Programı oluşturmaktadır. Çalışma gruplarına katılımcı seçerken kullanılmamakla birlikte, Kabul ve Eylem Formu-II de uygulanarak psikolojik katılık düzeylerinde ortaya çıkan değişim raporlanmıştır. Araştırmanın verileri Türkçe uyarlaması Çetin, Doğan ve Sapmaz (2010) tarafından yapılan Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği Kısa Formu (ODKÖ) ve Yavuz ve diğerleri (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan Kabul ve Eylem Formu-II (KEF-II) kullanılarak elde edilmiştir. Deney ve kontrol gruplarına katılımcı seçerken sadece ODKÖ puanları kullanılmakla birlikte, katılımcıların psikolojik katılık puanlarındaki değişimi görebilmek amacıyla Kabul ve Eylem Formu-II puanları da ayrıca sunulmuştur. Grupların belirlenmesinin ardından sekiz oturumdan oluşan programın uygulanmasına başlanmıştır. Deney grubuna, olumsuz değerlendirilme korkusuyla başa çıkmaya yönelik hazırlanmış Kabul ve Kararlılık Terapisi'ne dayalı psikoeğitim programı uygulanırken, kontrol grubuna ise herhangi bir müdahale programı uygulanmamıştır. Araştırmada Öntest Sontest Kontrol Gruplu Gerçek Deneysel Desen kullanılmıştır. Deney grubuna KKT Yönelimli Psikoeğitim programı uygulanmadan bir hafta önce, deney ve kontrol gruplarında yer alan katılımcılara ön test uygulanmıştır. Deney ve kontrol gruplarına, psikoeğitim programı uygulamasının tamamlanmasından bir hafta sonra son test; üç ay sonra izleme testleri uygulanmıştır. Verilerin analizi yapılırken, ölçüm ve gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) tekniğiyle incelenmiştir. Verilerin analizi sosyal bilimler için veri analizi paket programıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre; araştırmanın bağımlı değişkenini oluşturan olumsuz değerlendirilme korkusu için müdahale * zaman etkisinin anlamlı olduğu görülmüştür (p<.001). Bu bulgu, katılımcıların farklı deneysel koşullarda yer almalarının ön-test, son-test ve izleme testi puanlarını farklı düzeyde etkilediğini göstermektedir. Ortaya çıkan faklılığın kaynağını belirlemek üzere Bonferroni uyumlu çoklu karşılaştırma testi gerçekleştirilmiştir. Bonferroni uyumlu çoklu karşılaştırma testi ve varyans analizinden alınan sonuçlar, KKT odaklı psikoeğitim programının katılımcıların olumsuz değerlendirilme korkusu düzeylerini azaltmada etkili olduğunu ve bu etkinin üç aylık izleme sonunda da kalıcılığını korumakla birlikte kısmen de olsa artarak devam ettiğini göstermiştir. Elde edilen bulgular bağlamında araştırma sonuçları tartışılmış ve sonraki çalışmalar için öneriler sunulmuştur

The main purpose of this study is to investigate the effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) oriented psychoeducational program on fear of negative evaluation in undergraduate students. The study was conducted in the 2015-2016 academic year with 26 university students who were in their 1st, 2nd, 3rd and 4th year at Sakarya University, Faculty of Education. The Turkish version of The Brief Fear of Negative Evaluation Scale (BFNE) was used to select the participants. 26 participants were equally assigned to research groups (experiment n=13, control n=13). Additionally, Turkish version of Acceptance and Action Questionnaire-II (Yavuz, et. al., 2016) were used to examine the change in psychological inflexibility scores. 8-week psychoeducational group program started after the groups were formed. Group counselling program which was based on acceptance and commitment approach was applied to the experiment group in order to help them deal with fear of negative evaluation, while the control group was not intervened and no action was taken. In current study, pretest posttest control group design was used. The Turkish version of The Brief Fear of Negative Evaluation Scale (BFNE) was administered to experimental and control groups three times (pretest, posttest and follow-up). Repeated measures two-way ANOVA was conducted to examine whether there is a significant difference between groups and measures. In order to analyse the data the statistical package for the social sciences was used. According to the findings of the current study, group*time effect was found to be significant for fear of negatieve evaluation (p<.001). Data revelaed that students who were under different experimental conditions affected their pre-test, post-test and follow-up test scores differently. In order to identify where differences were between groups, Bonferroni adjustment multiple comparisons tests were used. Bonferroni adjustment multiple comparisons tests and the variance analysis showed that Acceptance and Commitment Therapy Approach based psychoeducational group is effective on lowering the levels of fear of negative evaluation, and the intervention effect relatively continue to increase as well as being permanent after 3 months follow-up process. In conclusion, it was found that ACT based Psychoeducational Program has a significant effect in reducing fear of negative evaluation level. The results were discussed in the context of literature and some suggestions were made for the future works.