Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeylerine etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, "Kabul ve Kararlılık Terapisi Yönelimli Psiko-Eğitim Programının" ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeyleri üzerindeki etkililiğini incelemektir. Araştırma, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında İstanbul İli Güngören İlçesi Ergün Öner-Mehmet Öner Anadolu Lisesi 9. 10. 11. sınıf düzeylerinde öğrenim gören 12'si kız, 12'si erkek olmak üzere toplam 24 lise öğrencisiyle yürütülmüştür. Öğrenciler gruplara kabul edilirken; psikiyatrik tedavi görmüş ya da görüyor olan, yakın zamanda travmatik yaşantı geçirmiş olan, beden kitle indeksi değerleri aşırı zayıf, fazla kilolu ve obez referans aralığında olan öğrenciler çalışma dışında tutulmuştur. Yine sosyal görünüş kaygılarına sebep olabilecek türden bir durumu (fiziksel bir engel, cilt veya deri hastalığı olan, saçları beyazlamış, gözlük, işitme cihazı vb.) olan öğrenciler de çalışma kapsamı dışında tutularak bu faktörlerin çalışmaya olan etkisi kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Deneysel bir çalışma olan bu araştırmanın bağımlı değişkenini Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği (SGKÖ) ile Kabul ve Eylem Formu (KEF) puanları, bağımsız değişkenini ise "Kabul ve Kararlılık Yönelimli Psiko-Eğitim Programı" oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Doğan (2010) tarafından Türkçeye uyarlanan SGKÖ ve Yavuz ve diğerleri (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan KEF-II kullanılmıştır. Bu araştırmanın modelini, deney ve kontrol grupları ile ön-test, son-test ve izleme ölçümlü olmak üzere 2x3'lük split-plot (karışık) deneysel desen oluşturmaktadır. SGKÖ'den alınan puanlara göre oluşturulan deney grubuna araştırmacı tarafından geliştirilen sekiz oturumluk "KKT Yönelimli Psiko-Eğitim Programı" uygulanmıştır. Kontrol grubuna yönelik herhangi bir işlem yapılmamıştır. Deney grubuna "Kabul ve Kararlılık Terapisi Yönelimli Psiko-Eğitim Programı" uygulanmadan iki hafta önce, deney ve kontrol gruplarında yer alan katılımcılara ön-testler uygulanmıştır. Deney ve kontrol gruplarına, psiko-eğitim programı uygulamasının tamamlanmasından iki hafta sonra son-test; iki ay sonra ise izleme testleri uygulanmıştır. Bu ölçümlerden elde edilen verilerin analizinde, ölçüm ve gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) tekniğiyle incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin analizi SPSS 20 programıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, "Kabul ve Kararlılık Terapisi Yönelimli Psiko-Eğitim Programının" ergenlerin sosyal görünüş kaygı düzeylerini azaltmada, kabul ve eyleme geçme düzeylerini artırmada anlamlı düzeyde etkili olduğu ve bu etkinin izleme ölçümlerinde de değişmediği görülmüştür. Elde edilen bulgular ilgili literatür ışığında tartışılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur Anahtar Kelimeler: Ergenlik, Kabul, Kabul ve Kararlılık Terapisi, Psiko-Eğitim Programı, Sosyal Görünüş Kaygısı

Purpose of this study was to investigate the effects of "Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Oriented Psycho-Educational Program" on social appearance anxiety and levels of acceptance and action among in adolescents. The study was conducted with 24 high school students including 12 girls and 12 boys from the grade 9, 10, 11 of Ergün Öner-Mehmet Öner Anatolian High School in Güngören district of Istanbul between the 2015-2016 education terms. Students who have received a psychiatric treatment, recently experienced trauma, classified as underweight, overweight or obesity according to body-mass index were excluded from this study. Also, students with a special situation (physical disability, skin disease, whiteness of hair, wearing glasses, using hearing aid, etc.) which could lead to social appearance anxiety were excluded from this study in order for controlling the confounding factors. Dependent variables of this experimental study are Social Appearance Anxiety Scale (SAAS) scores, and Acceptance and Action Questionnaire-II (AAQ-II) scores, while; independent variable of this study is "ACT oriented Psycho-Educational Program". As data collection tool, Turkish version of Social Appearance Anxiety Scale (Doğan, 2010) and Turkish version of Acceptance and Action Questionnaire-II (Yavuz, et. al., 2016) were used in this study. As research model of this study, a 2x3 Split-plot (Complex) experimental design, including pre-test, post-test and follow-up measures for experimental and control groups, was used. ACT Oriented Psycho-Educational 8-week Program developed by the researcher was applied to experimental group which was constituted according to the scores of Social Appearance Anxiety Scale. No action was taken to the students in control group. Pre-tests were applied to experimental and control groups two weeks before the application of "ACT Oriented Psycho-Educational Program". Also, post-tests were given to the subjects of experimental and control group two-weeks after the completion of administration of the Psycho-educational Program and follow-up tests were given to the same group two-months after the manipulation. For the data analysis, repeated measures two-way ANOVA was conducted for investigating whether there is a significant difference between groups and measures. SPSS 20 program was used for the statistical data analysis. In conclusion, it was found that "ACT Oriented Psycho-Educational Program" has a significant effect in reducing social appearance anxiety levels and increasing acceptance and action levels among adolescents and also, the same effect was found for the follow-up measures. The results obtained were discussed thoroughly in the lights of literature and some suggestions were made for the future studies. Keywords: Adolescence, Acceptance, Acceptance and Commitment Therapy,Psycho-educational Program, Social Appearance Anxiety