Faktör analizi ve çok kriterli karar verme teknikleri ile tedarikçi analizi = Supplier evaluation wıth factor analysis and multi-criteria decision making techniques

Abstract

İşletmelerin ileriye dönük planlarını gerçekleştirmesinde şirket başarısının yanı sıra iş birliği içerisinde olduğu tüm tedarikçilerin başarısı da önem arz etmektedir. En uygun ve doğru tedarikçiler ile çalışmak işletmeler için önemli bir karar sürecidir. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemi olan tedarikçi seçimi ve değerlendirilmesi literatürde birçok yöntem ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada ele alınan 450 tedarikçi ile beslenen perakende sektöründe öncü bir firma için tedarik zincirindeki tüm halkaların güçlü olması, firmanın başarısı açısından çok daha önem arz etmektedir. Bu sebeple çalışmada firmanın aynı mal grubundan en fazla ürün tedarik ettiği 6 tedarikçinin performansları karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. İlk aşamada firmanın kendi dinamiklerine uygun değerlendirme kriterlerini belirlemek için firmanın yer aldığı perakende sektörü de göz önünde bulundurularak, literatürde kullanılan kriterler üzerinden istatistiki hipotezler kurulmuştur. Kurulan hipotezleri sınamak üzere ters maddeler ve doğrulama soruları içeren bir anket formu oluşturularak tedarikçiler ile birebir ilişki halinde çalışan uzmanlara uygulanmıştır. Anketin geçerlilik ve güvenirliği Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yöntemleri ile değerlendirildiğinde istatistiki açıdan anlamlı ve tutarlı olduğu belirlenmiştir. Anket sonucunda belirlenen teslimat zamanı, teslimat miktarı, red oranı, kalite ve sipariş uygunluğu kriterlerinin önem dereceleri SWARA yöntemi ile hesaplanmış, en önemli kriter teslimat zamanı iken en az öneme sahip kriter sipariş uygunluğu olarak bulunmuştur. Kriter ağırlıklarının belirlenmesinden sonra tedarikçiler ARAS ve VİKOR yöntemleri kullanılarak birbirleriyle karşılaştırılma olarak değerlendirilmiş ve en iyiden en kötüye olacak şekilde sıralama yapılmıştır. VİKOR yöntemi ile tedarikçiler A>C>B>E>D>F şeklinde, ARAS yöntemi ile A>D>C>B>E>F şeklinde sıralanmıştır. Uygulanan iki yöntem sonucunda da en uygun tedarikçi A seçilirken, en kötü tedarikçi F olarak belirlenmiştir. Çalışmada kriterlerin hipotezler üzerinden toplanması ve hipotez testleri ile ÇKKV metotlarının birlikte uygulanması çalışmanın özgün yanını göstermektedir.

Along with the success of the company, the success of all the suppliers which cooperates with, is also significant to substantiate of the future plans of the companies. Working with the most suitable suppliers is an important decision process for businesses. Supplier selection and evaluation, which is a Çok kriterli Karar Verme (ÇKKV) problem, has been tried to be solved by using many methods in the literature. For a leading company in the retail business, which is fed with 450 suppliers discussed in the study, the strength of all the links in the supply chain was much more vital for the success of the company. Therefore, the performances of the 6 suppliers, from which the company supplies the most products from the same product group, were evaluated in this study comparatively. In the first step, in order to determine the evaluation criteria suitable for the company's own dynamics, statistical hypotheses were established based on the criteria used in the literature, taking into account the retail sector in which the company is located. In order to make a test the established hypotheses, a questionnaire containing the reverse items and validation questions was created and applied to the experts working in one-to-one contact with the suppliers. When the validity and reliability of the questionnaire were evaluated by Explanatory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) methods, it was determined that it was statistically significant and consistent. The importance levels of the delivery time, delivery quantity, rejection rate, quality and order compliance criteria determined as a result of the survey were calculated with the SWARA method, while the most important criterion was the delivery time, the least important criterion was found to be order compliance. After the criterion weights were determined, alternative and optimum suppliers were evaluated by using ARAS and VİKOR methods and ranked from best to worst. The suppliers were listed as A>C>B>E>D>F with the VIKOR method and as A>D>C>B>E>F with the ARAS method. As a result of the two methods, the most suitable supplier A was selected, whereas the worst supplier was defined as F. The collection of criteria over hypotheses in the study and the application of hypothesis tests and ÇKKV methods together indicate the originality of the study