Endüstri mirası kapsamındaki kalıntı mekânların değerlendirilmesi, Adapazarı donatım park örneği = Evaluation of residual spaces within the scope of industrial heritage, the case of Adapazari donatim park

Abstract

Çalışma kapsamında, tasarlanan bir sistemin (mimari yapı, canlı organizma, işletme organizasyonu, vb.) etkin işleyiş alanı ile endüstri mirasını değerlendirmenin kendisi arasında benzeşim kurmak, çalışmaya konu edilen yaklaşımın özgünlüğünü oluşturmuştur. Tezin özgün noktasını tanımlayan "Program-Kabuk" ilişkisi özelinde elde edilen temel benzeşimin kapsamını genişleterek konuyu anlatmanın, örneklem alanı tanımlayan endüstri miras yapılarını yeniden kullanma yaklaşımını anlamlı biçimde değerlendirmeye yol açacağı düşünülmüştür. Bu bağlamda eski Türk Zirai Donatım Kurumu (TZDK) fabrika yerleşkesinin, endüstri miras özellikleri tanımlanmış ve yapılardaki müdahale düzeyleri ile yapıların korunmuşluk durumları tespit edilmiştir. Bölgenin eski ve güncel yapısını belgeleyen fotoğraf arşivleri, hava fotoğrafları, ilgili belediyelerden elde edilen imar planı paftaları ve bu alanda yapılmış mevcut çalışmalar üzerinden analizler ve değerlendirmeler yapılmıştır. Örneklem alanı yeniden işlevlendirme kapsamında, endüstriyel mirasa toplum yaşamında bir işlev vermeyi gerekli kılan ve bu mirasın korunmasını kapsamlı planlama programlarına dâhil etmeyi amaçlayan güncel yaklaşımların etkileri ortaya konmuştur. Çalışma alanı olan TZDK fabrika yerleşkesinin, fabrikanın özelleşmesiyle kent çeperine taşınmasının ardından terk edilme sürecini ve sonrasında depremin yıkıcı gücünü deneyimleyen endüstri miras örneği olduğu gözlemlenmiştir. Bu alanın deprem bölgesinde yer alması sebebiyle, gelecek olası depremler sırasında kullanıma hazır geniş bir toplanma alanı olarak ve kent merkezinde yer alması sebebiyle de kentsel boşluk mekânlarına yönelik gereksinimi karşılayacak kent içi kamusal park olarak tasarlanması yönünde karar verilmiştir. Bu kararla birlikte, artakalan endüstriyel kalıntı yapılarına yönelik, bunları yalnızca işlevsel, finansal ve teknik amaçlar için uyarlanabilecek bir kabuk olarak ele alma eğilimi oluşmuştur. Sözü edilen mekânların simgesel temsil değerlerini korumaya ve miras yönlerine gereken önemin verilmediği kanısına ulaşılmıştır. Örneklem alan kapsamındaki mevcut müdahaleler ve değerlendirmeler hakkında farklı olası düşünme yolları önermek için bir dizi yöntem düşünülmüş ve bu yaklaşımlar tablo haline getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Endüstri Arkeolojisi, Endüstri Mirası, Yeniden İşlevlendirme, Donatım Park

Within the scope of the study, establishing an analogy between the effective functioning area of a designed system (architectural structure, living organism, business organization, etc.) and the evaluation of industrial heritage has created the originality of the approach under study. It is thought that explaining the subject by expanding the scope of the basic analogy obtained in the "Program-Shell" relationship, which defines the original point of the thesis, will lead to a meaningful evaluation of the approach to reuse the industrial heritage structures defining the sampling area. In this context, the industrial heritage characteristics of the former Turkish Agricultural Equipment Corporation (TZDK) factory campus have been defined and the intervention levels in the buildings and the preservation status of the buildings have been determined. Analyzes and evaluations were made based on photo archives documenting the old and current structure of the region, aerial photographs, zoning plan sheets obtained from the relevant municipalities and existing studies in this field. Within the scope of re-functioning the sampling area, the effects of current approaches that require the industrial heritage to give a function in the life of society and aim to include the conservation of this heritage in comprehensive planning programs have been revealed. It has been observed that the TZDK factory campus, which is the study area, is an industrial heritage example that experienced the process of abandonment after the factory moved to the city periphery and the destructive power of the earthquake. Due to the fact that this area is located in the earthquake zone, it was decided to be designed as a large gathering area ready for use during possible future earthquakes and as an urban public park that will meet the need for urban space spaces due to its location in the city center. With this decision, there has been a tendency to treat residual industrial residue structures as a shell that can only be adapted for functional, financial and technical purposes. It is concluded that the necessary importance is not given to the preservation of the symbolic representation values of the mentioned places and to the heritage aspects. A number of methods have been considered and tabulated to suggest different possible ways of thinking about existing interventions and evaluations within the scope of the sample area. Keywords: Industrial Archeology, Industrial Heritage, Re-functioning, Donatım Park