Orta Gelir Tuzağını Etkileyen Faktörler: Seçilmiş Ülkeler ve Türkiye Örneği = Factors Affecting the Middle Income Trap: The Case of Selected Countries and Turkey

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde orta gelir düzeyindeki bazı ülkelerin ekonomik büyümelerinde yavaşlama durumu nedeni ile yüksek gelir düzeyine erişemediği gözlemlenmektedir. 2007 yılında literatüre giren Orta Gelir Tuzağı bu nedenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Orta Gelir Tuzağı, orta gelirli bir ülkenin belli bir kişi başına düşen milli gelir düzeyine ulaştıktan sonra ekonomik durgunluk içerisine girmesi ve yüksek gelir düzeyine ulaşamaması durumu olarak tanımlanmaktadır. Orta Gelir Tuzağını etkileyen birçok etken bulunurken, iş gücü, Ar-Ge/teknoloji düzeyi, toplam faktör verimliliği, imalat sanayi, tasarruflar, yatırımlar, eğitim, sağlık, gelir dağılımı gibi sosyal faktörler ile hukuk, özgürlükler, şeffaflık, yolsuzluk gibi kurumsal faktörler bu etkenlerin başında gelmektedir. Bu çalışmada ülkelerin neden Orta Gelir Tuzağına yakalandığı sorusunun cevabı aranırken Türkiye'nin Orta Gelir Tuzağından kurtulmasında etkili olan faktörler de araştırılmıştır. Bu kapsamda hem seçilmiş ülkeler hem de Türkiye için iki ayrı analiz yapılmıştır. İlk analizde, Orta Gelir Tuzağını etkileyen değişkenlerin belirlenmesi için seçilmiş ülkeler üzerine ikili panel logit model tahmini yapılmıştır. Bulgular, eğitim, nitelikli iş gücü, kurumsal faktörler, ihracat, brüt sermaye oluşumu, orta-yüksek teknolojili imalat sanayi üretimi, Ar-Ge ve doğrudan yabancı yatırımların Orta Gelir Tuzağından kaçınma olasılığını artırdığı; buna rağmen iş gücü miktarındaki artış ve kamunun ekonomideki ağırlığının ise Orta Gelir Tuzağından kaçınma olasılığını azalttığını göstermiştir. İkinci analizde, Türkiye'nin Orta Gelir Tuzağından kurtulmasında etkili olan faktörler belirlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda önce faktör analizi sonra ikili logit model tahmini yapılmıştır. Bulgular, eğitim, nitelikli iş gücü, Ar-Ge, bireysel özgürlükler, hukuk ve düzen değişkenlerini içeren yapısal faktörlerin, Türkiye'nin Orta Gelir Tuzağından çıkış olasılığını artırdığını ve bu olasılığın etki derecesinin çok yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır.

In the historical process, it is observed that some middle-income countries could not reach the high income level due to the slowdown in their economic growth. The Middle Income Trap, which entered the literature for the first time in 2007, is accepted as one of these reasons. The Middle Income Trap is defined as the situation in which a middle-income country enters into economic recession and cannot go beyond this stage, that is, cannot reach a high income level. While many factors affecting the Middle Income Trap, social factors such as labor force, research and development/technology level, total factor productivity, manufacturing industry, savings, investments, education, health, income distribution and institutional factors such as law, freedoms, transparency, corruption are some of those factors. In this study, while seeking the answer to the question of why countries are caught in the Middle Income Trap, effective factors in Turkey's escape from the Middle Income Trap were also investigated. In this context, two separate empirical analyzes were made for both selected countries and Turkey. In the first empirical analysis, a binary panel logit model estimation was made on selected countries to determine Middle Income Trap variables. The findings show that education, qualified workforce, institutional factors, exports, gross capital formation, medium-high technology manufacturing industry production, research and development and foreign direct investments increase the probability of avoiding the Middle Income Trap. However, the increase in the amount of labor force and the weight of the public in the economy decrease the probability of avoiding the Middle Income Trap. In the second empirical analysis, it has been tried to determine the factors that are effective in Turkey's recovery from the Middle Income Trap. In this context, first factor analysis and then binary logit model estimation were made. The findings revealed that structural factors including education, qualified workforce, research and development, individual freedoms, law and order variables increase the probability of Turkey's exit from the Middle Income Trap and the degree of impact of this possibility is very high.