Hasta-hekim güven iletişiminin ve öz-yeterliliğin tedaviye uyuma etkisi = The effect of the trust communication in the patient-physician relationship and self-efficiency on compliance to treatment

Abstract

Bu tez çalışmasında hasta-hekim güven iletişiminin ve hastanın öz-yeterliliğin tedaviye uyuma etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Buna ek olarak katılımcıların sosyo-demografik özelliklerinin hasta-hekim güven iletişiminde, hastaların öz-yeterliliklerinde ve hastanın tedaviye uyumunda istatistiksel olarak anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığının ortaya konulması da hedeflenmektedir. Çalışmada veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmıştır. Çalışma Sakarya'da göz hastalıkları alanında hizmet veren bir hastaneden 01.03.2021- 01.05.2021 tarihleri arasında hizmet almış olan ve herhangi bir kronik rahatsızlığı bulunan 357 hastaya uygulanmıştır. Çalışmada hasta-hekim arasındaki güven iletişimini ölçmek amacıyla Yılmaz (2005) tarafından geliştirilen 22 ifadeden oluşan "Hasta-Hekim Güven İletişimi Ölçeği", hastaların tedaviye uyumlarını ölçmek amacıyla Prenner (2001) tarafından geliştirilen ve 4 ifadeden oluşan "Tedaviye Uyum Ölçeği", hastaların öz yeterlilik algılarını ölçmek için Lee ve arkadaşları (2008) tarafından geliştirilen 5 ifadeden oluşan "Öz-Yeterlilik Ölçeği" ve katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik 10 sorudan oluşmaktadır. Verilerin analizinde IBM SPSS 24.0 ve IBM AMOS 21 paket programlarından yararlanılarak geçerlilik, güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemler, korelasyon analizi, ki-kare analizi, yapısal eşitlik modeli (YEM) analizi, bağımsız örneklemlerde t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre hasta hekim güven iletişimi ile tedaviye uyum ve hasta hekim güven iletişimi ile sağlık öz-yeterliliği arasında pozitif yönlü ve anlamlı ilişki vardır. Ayrıca tedaviye uyum ile sağlık öz-yeterliliği arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki vardır. Hasta-hekim güven iletişiminin bireylerin sağlık öz-yeterlilikleri üzerinde ve tedaviye uyum üzerinde anlamlı etkisi vardır. Benzer olarak katılımcıların sağlık öz-yeterliliklerinin de tedaviye uyumları üzerinde anlamlı etkisi bulunmaktadır. Ayrıca, hasta hekim güven iletişimin tedaviye uyuma etkisinde sağlık öz-yeterliliği aracı rol oynamaktadır. Hasta-hekim güven iletişiminin bireylerin sağlık öz-yeterlilikleri üzerinde ve tedaviye uyum üzerinde anlamlı etkisi vardır. Benzer olarak katılımcıların sağlık öz-yeterliliklerinin de tedaviye uyumları üzerinde anlamlı etkisi bulunmaktadır. Ayrıca, hasta-hekim güven iletişimin tedaviye uyuma etkisinde sağlık öz-yeterliliği aracı rol oynamaktadır. Katılımcıların sosyo-demografik özelliklerine göre hastaların tedaviye uyum değişkeni cinsiyet, medeni durum, yaş ve eğitim durumları bakımından istatistiksel açıdan farklılık göstermektedir. Hasta-hekim güven iletişimi değişkeninde yalnızca yaş bakımından farklılık bulunmasına karşılık, sağlık öz-yeterliliği değişkeninde katılımcıların sosyo-demografik özelliklerine göre herhangi bir farklılık göstermemektedir. Sonuç olarak katılımcıların tedaviye uyumlarının sağlanması ve öz-yeterlilik algılarında meydana gelebilecek artışların ortaya çıkmasında hasta-hekim güven iletişimi önemli bir faktördür. Bu nedenle sağlık yöneticilerine hastanın hekime güvenini arttıracak ve güven iletişimini geliştirebilecek şekilde açık iletişim kanalları oluşturmaları, sağlık personeline etkili iletişim ve güvene dayalı iletişim konularında bilinçlendirici eğitim programları düzenlemeleri önerilmektedir. Ayrıca çalışmanın sonuçlarına göre kronik rahatsızlığı olan bireylerin sağlık öz yeterliliklerini geliştirmelerine destek olacak eğitimler düzenlenmesi uygun bulunmaktadır.

This thesis aims to determine the trust communication in the patient-physician relationship and the patient's self-efficacy on compliance to treatment. In addition, it is aimed to reveal whether the socio-demographic characteristics of the participants create a statistically significant difference in the trust communication in the patient-physician relationship, patients' self-efficacy and patient compliance with treatment. The questionnaire technique was used as data collection tool in the study. The study was applied to 357 patients with any chronic disease who received service between 01.03.2021 and 01.05.2021 from a hospital serving in the field of ophthalmology in Sakarya. In the study, the " Trust Communication in Patient-Physician Relationship Scale" consisting of 22 statements developed by Yılmaz (2005) to measure the trust communication in the patient-physician relationship, and the "Compliance to Treatment Scale" developed by Prenner (2001) to measure the compliance of the patients with the treatment and consisting of 4 statements, "Self-Efficacy Scale" consisting of 5 statements and developed by Lee et al. (2008) to measure perceptions of efficacy and consists of 10 questions to determine the demographic characteristics of the participants. In analyzing the data, validity and reliability analyses were made using IBM SPSS 24.0 and IBM AMOS 21 package programs. In the analysis of the obtained data, descriptive statistical methods, correlation analysis, chi-square analysis, structural equation model (SEM) analysis, independent samples t-test and one-way ANOVA analysis were used. According to the study's findings, there is a positive and significant relationship between trust communication in patient-physician relationship with compliance to treatment and health self-efficacy. In addition, there is a significant and positive relationship between compliance to treatment and health self-efficacy. Trust communication in the patient-physician relationship has a significant effect on health self-efficacy and compliance to treatment. Similarly, participants' health self-efficacy also had a significant impact on their compliance to treatment. In addition, health self-efficacy plays a mediating role in the trust communication in the patient-physician relationship on compliance to treatment. According to the socio-demographic characteristics of the participants, the compliance to treatment differs statistically in terms of gender, marital status, age and educational status. Although there is a difference only in terms of age in the trust communication in the patient-physician relationship, there is no difference in the health self-efficacy according to the socio-demographic characteristics of the participants. As a result, trust communication in the patient-physician relationship is an essential factor in ensuring compliance to treatment and increasing self-efficacy perceptions. For this reason, it is recommended that health administrators create open communication channels that will increase the patient's trust in the physician, improve trust-based communication, and organize awareness-raising training programs for health personnel on effective communication and communication based on trust. In addition, according to the study results, it is appropriate to schedule training that will support individuals with chronic diseases to improve their health self-efficacy.