Gümüşhane’de 1895 Ermeni Olayları

Abstract

Anadolu’da Ermeni olaylarının en yoğun yaşandığı dönem 1890’lı yıllardır. Bu dönemde ortaya çıkan hadiseler bilinmeden, I.Dünya savaşı sonrası gelişmelerin anlaşılması son derece güç olur. 1895 yılında Türkiye’nin pek çok yerinde olduğu gibi, Gümüşhane’de de Ermeni ayaklanmaları oldu. Gümüşhane’de patlak veren Ermeni olayları Trabzon’daki hadiselerin bir devamı olarak cereyan etmiştir. Nitekim Trabzon’daki Ermeni olaylarının üzerinden çok geçmeden 25 Ekim 1895 tarihinde Gümüşhane’de Ermeni isyanları başlamıştır. Trabzon Valisi Kadri Paşa, Sadarete çektiği telgrafta Gümüşhane kasabasında İslam ile Ermeniler arasında olayların başladığı ve bütün memurlara olayları yatıştırmaları için emirler gönderildiğini yazıyordu. Gümüşhane’deki olayların nedeni bir jandarmanın Ermenilere ait bir dükkanda zehirlenerek öldürülmesi idi. Yaşanan hadiselerden sonra bazı Kafkas gazetelerinde Gümüşhane’deki Ermenilerin katledildiği yalan haberleri çıkmaya başladı. Gümüşhane’deki olayların yatışmasından sonra mağdur olan Ermenilere yardım edilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Olayları çıkaran Ermeniler olmasına rağmen devlet onları korumuş ve gördükleri zararları telafi etmiştir. Devletin gösterdiği bu davranışına rağmen Ermeniler isyanlarını durdurmamışlar, Gümüşhane ve Anadolu’nun diğer vilayetlerinde ayaklanmalar çıkarıp Türk halkına saldırmışlardır.

Armenian related incidents in Anatolia emerged dramatically in the 1890’s. This era forms a background whithout it an understanding of the related developments during and after the World War-I would not be possible. As with the whole of Anatolia, 1895 saw Armenian uprisings in Gümüşhane too. The uprisings in Gümüşhane started in October 25.th 1895 as a continuation of the events that had occured a short time ago in Trabzon. The governor of Trabzon Kadri Pasha, wrote in a dispatch to the Sadaret that in the town of Gümüşhane, incidents between Moslems and Armenians had begun and that orders were sent to all local officers to calm the situation. The spark of the events in Gümüşhane was the killing of a Gendarm in an Armenian shop by poisoning. After the incidents, false reports of Armenian killings in Gümüşhane began to appear in some Caucasian newspapers. After the incidents calmed down, reparations have been done to the Armenians who were harmed. Although the incidents were initiated by the Armenians, the Ottoman state protected them and toke steps towards the reparation of their losses. However, this handling showed no effect on Armenian uprisings which continued to attack Turkish people in Gümüşhane and throughout Anatolia as well.