Bursa'nın Orhaneli, Keleş ve Osmangazi ilçelerindeki topraklarda radon yayılım hızlarının ve efektif radyum içeriklerinin belirlenmesi

Abstract

Anahtar kelimeler: Radon, radyum, kapalı kutu tekniği, LR-115, Bursa Bu tez çalışmasında Bursa'nın Orhaneli, Keleş ve Osmangazi ilçelerinden toplanan toprak örneklerinin, "kapalı kutu (sealed can) tekniği" ve katıhal iz dedektör filmleri (LR-115) kullanılarak radon yayılım hızlarının ve efektif radyum içeriklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca topraktan radon yayılımı yoluyla kapalı ortamdaki radon aktivitesine gelen ilave radon aktivitesi de belirlenmiş ve kapalı ortamlardaki radondan kaynaklı yıllık efektif dozlar hesaplanmıştır. Radyoaktivite ölçümleriyle radyolojik risklerin belirlenmesi çevredeki canlılar ve insanlar için oldukça önemlidir. Keleş ve Osmangazi'de kurulması planlanan termik santrallerin çevresinde yapılan bu çalışma, santraller kurulup bir müddet çalıştırıldıktan sonra yapılacak radyolojik çalışmalar için de bir kıyaslama çalışması olacaktır. Çalışmada ölçümler sonucu elde edilen kütle radon yayılım hızları 27,322,61-1132,711116,83 mBqkg-1h-1 (316,22±8,89 mBqkg-1h-1ortalama ile) aralığında, yüzey radon yayılım hızları 0,650,40-24,252,46 Bqm-2h-1 (7,15±1,34 Bqm-2h-1 ortalamayla) aralığında ve efektif radyum konsantrasyonu 0,340,29-14,231,89 Bqkg-1 (3,97±1,0 Bqkg-1 ortalama değerle) aralığında değişmektedir. Kapalı alandaki radon aktivitesine katkı ise 2,61-97,88 Bqm-3 aralığında değişirken 28,59 Bqm-3 ortalama değere sahiptir. Çalışma da belirlenen ortalama yüzey radon yayılım hızı Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi (UNSCEAR, 2000) tarafından rapor edilen yıllık ortalama değerden (118,8 Bqm-2h-1) daha düşüktür. Çalışma alanındaki, hesaplanan yıllık etkin doz değerleri 0,07-2,72 mSvy-1 aralığında (0,80 mSvy-1 ortalamayla) değişmekte ve tavsiye edilen aksiyon değerlerinin (3-10 mSvy-1, UNSCEAR, 2000) altındadır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından önerilen limit değerlerle karşılaştırıldığında, çalışılan bölgedeki toprakların büyük bir kısmının radyolojik açıdan herhangi bir tehlike oluşturmayacağı anlaşılmaktadır.

In this thesis, it was aimed to determine radon exhalation rates and effective radium contents of the soil samples collected from Orhaneli, Keleş and Osmangazi districts of Bursa by using "Sealed Can Technique" and solid state track detectors (LR-115). The radon concentration added to the indoor radon activity via radon exhalation from the soil was also determined and the annual effective doses due to radon in indoor environments were calculated. Determination of radiological risks with radioactivity measurements is very important for all living creatures and humans. This study, which is carried out around the thermal power plants planned to be established in Keleş and Osmangazi, will be a comparison study for the radiological studies to be performed after the power plants are installed and operated for a term. Mass and surface exhalation rates obtained in soil samples vary from 27.32±2.61 to1132.7111±16.83 mBqkg-1h-1 with an average value of of 316.22±8.89 mBqkg-1h-1 and 0.65±0.40 to 24.25±2.46 Bqm-2h-1 with an average value of 7.15±1.34 Bqm-2h-1, respectively. The effective radium content was found to vary in the range 0.34±0.29 to14.231.89 Bqkg-1 with an average value of 7.15±1.34 Bqm-2h-1. The indoor radon concentration contributed by surface radon exhalation from soil varies from 2.61 to 97.88 Bqm-3 with an average value of 28.59 Bqm-3. The average surface radon exhalation rate determined in the study is lower than the annual average value (118.8 Bqm-2h-1) reported by the United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR, 2000). The estimated annual effective dose values in the study area vary between 0.07 and 2.72 mSvy-1 (with an average of 0.80 mSvy-1) and are below the recommended action values (3-10 mSvy-1, UNSCEAR, 2000). When the results obtained in this study are compared with the limit values proposed by national and international organizations, it is understood that most of the soils in the studied area do not pose any radiological danger.