Sismik yansıma veri-işlem çalışmalarıyla sismik kalite faktörünün belirlenmesi

Abstract

Anahtar kelimeler: Sismik yansıma yöntemi, sismik kalite faktörü, sönümleme, sismik veri-işlem Sismik dalgaların seyahatleri sırasındaki enerji kayıplarının ölçülmesi, verinin kalitesinin artırılması açısından çok önemlidir. Bu nedende sismik yansıma çalışmalarında sönümleme (Q-Sismik Kalite Faktörü) değerinin tahmin edilmesine yönelik t-x ve tau-p ortamlarında yapılan yaklaşımlar konunun önemini oldukça artırmaktadır. Öte yandan yer yüzeyinden veya laboratuvar ortamında yapılan çalışmalardan, soğurmanın yer içindeki davranışı ve mekanizması hakkında önemli ipuçları elde edilmektedir. Sismik yansıma veri-işlem çalışması ile elde edilen hız modeli sonrası ışın izleme metodu ile belirlenen ofset çiftinden, spektral-oran yöntemi kullanılarak"Q" ölçülebilmektedir. Birden fazla hız modeli olduğunda, bu modellerin ofset çifti seçimi üzerindeki etkisine karar vermek için Fresnel Zon hesaplanabilir. Ölçülen Q değerinin negatif çıkması durumunda bunun tuning etkisinden olabileceği söylenebilir. Çünkü ince tabakalar böyle bir etkiye neden olacağından genellikle yüksek frekanslı kaynakların kullanılması gerektiği anlaşılmaktadır. Sismik kalite faktörünün çok küçük çıkması da sönümlenmenin fazla olduğunu gösterir. Bunun nedeni de tabakanın çatlaklı ya da çok yumuşak oluşu ile izah edilebilmektedir. Öte yandan Q değerinin büyük olması durumunda ise, tabakadaki sönümlenmenin az olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, t-x ve τ − ρ ortamlarında yapılan Q ölçümleri arasındaki farklar teorik olarak incelenmiştir. Buna göre Q değeri ölçümünün t-x ortamında yapılması durumunda hız modeline ihtiyaç olduğundan, ofset çifti belirlenirken açıya bağlı bir metot olan ışın izleme metodu kullanılmaktadır. Oysa,τ − ρdönüşümü yapılırsa, bu açısal etkinin ortadan kalktığı ve sismik kesitte görülen direkt hız değerlerinden Q' yu ölçmek için gerekli olan ofset çiftinin bu ortamda alt alta yer aldığı görülmektedir. Bu bağlamda Q parametresinin tespit edilmesine yönelik teorik bir yaklaşım sergileyen tez çalışmamızın bundan sonraki hedefi gerçek veri üzerinde uygulamasını yaparak Q değerinin alan etkilerini değerlendirmek ve sağlıklı yorumlamalar yapılmasına yardımcı olmaktır.

Keywords: Seismic reflection method, seismic quality factor, attenuation, seismic data processing Measurement of energy decays during spreading of the seismic wavelet is very important in terms of improving the quality of data. Therefore, the approaches make in t-x and τ − ρdomains for estimating the attenuation (Q- Seismic Quality Factor) value in seismic reflection surveys increase the significance of the study area. On the other hand, substantial clues about the behaviour and mechanism of absorption in the ground are obtained from the studies conducted on the surface or in the laboratory. After the velocity model obtained by the processing of seismic reflection data, Q can be estimated from offset-pair determined by the ray-tracing method using the spectral-ratio method. When there are several velocity models, the Fresnel zone can be calculated to determine the effect of these models on offset-pair selection. If the measurement of Q value is negative, it can be revealed that this might be due to the tuning effect. Because thin layers cause such an effect, it is understood that highfrequency sources should usually be used. The fact that the seismic quality factor value is too small indicates that the attenuation is too high. This can be explained by the fact that the layer is more fractured or too soft. On the other hand, if the Q value is big, it is understood that the attenuation value in a layer is low. In this study, the differences between Q measurements in the t-x and τ − ρdomains are examined theoretically. Accordingly, in the case of the Q measurement in the t-x domain, the velocity model is needed, and the ray-tracing method, which is angle-dependent, to determine offset-pair. However, if the τ − ρtransformation is performed, it is seen that this angular effect is eliminated, and offset-pair required to measure Q from the velocity values directly seen in the τ − ρdomain of seismic image are located one under the other. In this regard, the next objective of the dissertation, which exhibits a theoretical approach to the determination of the Q parameter, is to evaluate the field effect of the Q value by applying it on real data and to assist accurate interpretations.