Tedarik zinciri risklerinin ve risk azaltma stratejilerinin Bayes ağlarıyla modellenmesi

Abstract

Tedarik zincirlerinin küreselleşmesi, ürün çeşitliliğinin artması, tedarikçi sayısının azaltılması, firmaların birbirlerine olan bağımlılıklarının artması, müşteri beklentilerinin yükselmesi ve teslim sürelerinin kısalması gibi nedenlerden dolayı işletmelerin risklere karşı hassasiyeti artmaktadır. Günümüzde, tedarik zincirlerinin genişleyerek daha karmaşık hale gelmesi ve risklerin çok ciddi kesintilere sebep olması tedarik zinciri risk yönetimi kapsamındaki çalışmalara akademisyenlerin ve uygulamacıların ilgi göstermelerine neden olmuştur. Tedarik zinciri risk yönetimi kapsamında işletmelerin riskleri tanımlaması, değerlendirmesi ve uygun risk azaltma stratejilerini belirlemesi gerekmektedir. Bu çalışmada, tedarik zincirinin yüksek seviyedeki karmaşıklığı ve zincir üyelerinin birbirlerine olan bağımlılığı nedeniyle risklere karşı hassasiyeti yüksek olan otomotiv sektörüne odaklanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle literatürdeki tedarik zinciri riskleri ve risk azaltma stratejileriyle ilgili güncel ve kapsamlı bir tarama yapılmıştır. Daha sonra otomotiv tedarik zincirindeki risk faktörleri, riskleri ve uygun risk azaltma stratejilerinin belirlenmesi amacıyla otomotiv sektöründe faaliyet gösteren 15 farklı işletmenin yönetici kademesinde bulunan 20 tedarik zinciri uzmanıyla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Uzmanlarla yapılan görüşmelerin değerlendirilmesinin ardından yine uzmanlardan elde edilen anket verileriyle risk olasılıklarını belirleyen ve risk azaltma stratejilerinin uygulanma olasılıklarını tespit edilmesini sağlayan bir Bayes ağı modeli oluşturulmuştur. Model üzerinde senaryo ve duyarlılık analizleri yapılarak elde edilen sonuçlar incelenmiştir. Model çıktılarına göre tedarik riski en yüksek olasılıklı tedarik zinciri riski olmuştur. Üretim riski ise son sıralarda yer almıştır. Bunun başlıca sebebi, otomotiv sektöründe içsel risk faktörlerinin büyük ölçüde kontrol altına alınmış olmasıdır. Risk azaltma stratejileri arasında işbirliği stratejisi otomotiv sektöründe tüm risklere karşı etkili ve uygulanma olasılığı yüksek olan önemli bir risk azaltma stratejisi olduğu görülmüştür. Çalışmanın sonucunda, otomotiv tedarik zinciri riskleri ve risk azaltma stratejilerinin neler olduğu konusunda uygulayıcıların değerlendirmelerine dayalı ve örneklerle desteklenen önemli bulgulara ulaşılmıştır. Elde edilen bulguların otomotiv sektöründe faaliyet gösteren yöneticilerin ve tedarik zinciri risk yönetimi alanındaki araştırmacıların bilgi birikimlerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca yeni verilere ulaşıldıkça güncellenebilen Bayes ağ modeli sayesinde otomotiv sektöründeki karar vericilerin risk olasılıklarına göre risk azaltma stratejilerinin uygulanma olasılıklarının belirlenmelerine yardımcı olabilecek bir model önerisi sunulmuştur.

The globalization of supply chains, increasing product variety, single sourcing, increasing interdependencies between companies, increasing customer expectations and the shortening of lead times lead to vulnerability of business to risks. Nowadays, supply chains are expanding rapidly and becoming more complex and risks are causing serious disruptions. Therefore, studies in supply chain risk management have attracted the attention of academics and practitioners. Companies need to identify and assess risks and determine appropriate risk mitigation strategies. This study focuses on the automotive sector, which is highly vulnerable to risks due to the high level of complexity of its supply chain and interdependence of chain members. In this study, firstly, a current and comprehensive literature review on supply chain risks and risk mitigation strategies was conducted. Subsequently, semi-structured interviews were conducted with 20 supply chain experts working as managers in 15 different automotive companies to identify risk drivers, risks, and appropriate risk mitigation strategies. After evaluating the interviews with the experts, a Bayesian network model was created to determine the risk probabilities and the probabilities of applying risk mitigation strategies. Scenario and sensitivity analysis on the model were conducted and the results of these analyses were examined. According to the model outputs, supply chain risk has the highest probability of occurrence. Operations risk is ranked the last. The most important reason for this finding is that internal risk factors in the automotive industry are largely under control. It has been observed that the collaboration strategy, one of the risk mitigation strategies, is an important strategy that is effective against all risks and has a high probability of implementation. As a result of this study, important findings of the automotive supply chain risks and risk mitigation strategies were obtained based on the practitioners' evaluations and their real-world examples. The findings will contribute to the knowledge of managers working in the automotive sector and researchers in the field of supply chain risk management. Also, A Bayesian network model, which can be updated as new data are available, is presented that can help decision-makers in the automotive sector to determine the possibilities of applying risk mitigation strategies according to risk probabilities.