Eğitim ve uyum bağlamında Kırgızistan’dan Türkiye’ye nitelikli göç

Abstract

Dünyada küresel olarak beşerî sermaye yarışı göç olgusu aracılığıyla yetenek dağılımını asimetrik hale getirmektedir. Değerli becerilere sahip olan bireyler, kazanabilecekleri getiriler nedeniyle hem yurt içinde hem de yurtdışına göç etme eğilimindedir. Nitelikli göçün önemli bir payı, yükseköğrenim kurumlarının teşvik ettiği yetenek geliştirme süreci ile gerçekleşir. Bu durumlarda, birinci göç eylemi ve göçmen seçimi, formal yeteneklerden ziyade doğal eğilim ve becerilerin değerlendirilmesi ve elenmesi üzerinden gerçekleşir. Yabancı uyruklu öğrenciler ve akademisyenlerin göç akımı daha gelişmiş ülkelerdeki üniversitelerde yoğunlaşır ve çoğu zaman aynı kişiler mezun olduktan sonra yerli şirketler tarafından işe alınır. Böylece, ilk bakışta geçerli olarak gerçekleşmesi beklenen eğitim bağlamındaki nitel göç, hem sosyo-psilokojik olarak bireysel boyutta, hem de makro boyuttaki aktör-kurum ve kurum-kurum ilişkileri bünyesinde meydana gelen faktörlerin etkisiyle ana ve hedef toplumlarda yeni sosyal olgulara sebep olabilmektedir. Bu perspektiften eğitim göçünün sosyolojik olarak incelenmesi, göç veren ile göç alan ülke arasındaki ilişkilerinin durumunu ve potansyel değişim dönüşüm yönlerinin siyasi boyutundan ziyade, bireyler arası etkileşim ve göçmenlerin sermaye kullanımı özellikleri perspektifinden ele alınmasına olanak sunar. 2017-2018 eğitim-öğretim yılı için YÖK tarafından yayımlanmış istatistiklere göre, Türkiye'de toplam 1926 Kırgızistan vatandaşı yüksek eğitim kurumlarında önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde eğitim görmektedir. Bu çalışmada, Kırgızistan'dan Türkiye'ye yüksek eğitim görmekte olan öğrencilerin eğitim sırasında eğitim sürecinde kültürleşme özellikleri ve nitelikli göçmen olarak kültürel, sosyal ve beşeri sermayesini kullanması ve geliştirilmesi araştırılmıştır. Kuramsal çerçeve olarak, Kültürleşme ve Uyum Modelleri, İtme-Çekme Göç Kuramı, nitelikli göç bağlamında Beşeri Sermaye Kuramı ve Bourdeou'nun Sermaye Biçimleri Kuramı kullanılmıştır. Temel araştırma sorusu "Geçici göçmen olan Kırgızistan'lı öğrencilerinin Türkiye toplumunda eğitim aldığı sürecinde benimsediği kültürleşme modelleri nelerdir, nasıl sınıflandırılabilir ve öğrencilerin beşeri, sosyal ve kültürel sermayesi arasında ilişki var mıdır? olarak belirlenmiştir. Araştımanın yöntemi, karma saha araştırma yöntemi ile derinlemesine görüşme ve çevrimiçi survey veri toplama teknikleri olarak belirlenmiştir. Nitel yöntem ile derinlemesine mülakat aracılığıyla veri toplamak için İstanbul, Ankara, Konya, Sakarya şehirlerinde yüksek eğitim görmekte olan Kırgızistan'lı öğrencilerinden kartopu örnekleme yöntemi ile her şehirden 5 kişi, toplam 20 öğrenci seçilmiştir. Nicel araştırma yöntemi ile veri toplamak üzere olasılıklı olmayan örnekleme türü olan kotalı örneklem tekniği ile, 9.45'lik güven aralığı, %95'lik güven seviyesi ile toplam 200 kişi seçilmiş, değerlendirmeye uygunluk eleme prosedürü sonucunda ise toplam 102 cevap formu analize tabi tutulmuştur. Elde edilmiş nitel verilerin analizi içerik analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Nicel veri analizinde ise basit yüzdelik değerlendirme ve değişkenler arası ilişkisel bağ tespit etme yöntemi (Ki-Kare testi) kullanılmıştır. Sahada elde edilmiş bulguların değerlendirilmesi temelinde, öğrencilerin Türkiye'de kültürleşme sürecini etkileyen temel kurumsal, sosyal ve bireysel faktörler tespit edilerek sınıflandırılmıştır. Nitel ve nicel veri analizi sonucunda Türkiye'deki Kırgızistan'lı öğrencilerin 5 aşamadan oluşan Dengeli Kültürleşme Modeli, Seçici Kültürleşme Modeli, Yanlış Yapboz Modeli ve Kozmopolit Kültürleşme Modeli olmak üzere 4 temel kültürleşme modeli tasarlanmıştır. Öğrencilerin Türkiye'de kültürleşme stratejisi olarak en çok entegrasyon ve ayrılma stratejisini tercih edildiği, asimilasyon ve marjinalleşme stratejisinin ise en az benimsendiği sonucuna varılmıştır. Kırgızistan'lı öğrencilerin kültürleşme modellerini şekillenmesinde ağırlıklı olarak kurumsal ve sosyal faktörlerin etkili olduğu görülmiştür. Bireylerin göç öncesi sahip olduğu dil bilgisi, mesleki bilgi, becerileri ve tecrübeleri ile psikolojik özellikleri gibi kültürel ve beşeri sermayesi, sosyal sermayesi ile desteklenerek göç sürecinin ilk aşamalarında uyum sağlamada etkili kullanıldığı, sonraki aşamalarında ise alıcı toplumdan edinilmiş yeni unsurlar ile farklı düzeylerde genişlediği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Nitelikli Göç, Kırgızistan'dan Türkiye'ye Öğrenci Göçü, Kültürleşme Modelleri, Beşeri Sermaye, Bourdieu'nun Sermaye Biçimleri Kuramı

SUMMARY