İslam Ülkeleri Arasında Parasal Birlik Mümkün Mü? D-8 Ülkelerinin Optimum Para Sahası Çerçevesinde İncelenmesi

Abstract

Parasal birlik, döviz kurlarında birliğin sağlanmasını, sermaye hareketlerinde tüm kısıtlamaların kaldırılmasını, üye ülkeler arasında konvertibilitenin gerçekleştirilmesini ifade etmektedir. Konvertibilitenin korunacağı konusunda tam bir güvencenin sağlanmasıyla ve parasal birliğe üye ülkelerin milli paralarını birbirine çevrilmesinde her türlü banka giderlerinin ortadan kaldırılmasıyla gerçekleştirilir. Parasal birlik kavramı uzun zamandan beri tartışılsa da Avrupa Para Birliği'nin kurulması bu kavrama olan ilginin artmasına neden olmuştur. Avrupa ülkelerinin yaşadığı tecrübe ve üye ülkelerin bu konudaki bilgi birikiminin İslam ülkelerine aktarılması çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışmamızda D-8 ülkelerinin optimum para sahası olup olmadığını yani bir parasal birlik potansiyeli taşıyıp taşımadığını test etmek adına döviz kuru, enflasyon, faiz ve dış ticaret değişkenlerinin 2000 ile 2020 yılları arasındaki çeyreklik verileri kullanılarak analiz edilmiştir. D-8 ülkelerinin yaşadığı şokların birbirine benzeyip benzemediği Vektör hata düzeltme modeli (VECM), etki-tepki fonksiyonu ve varyans ayrıştırma analizi vasıtasıyla incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Malezya ve Nijerya'da Enflasyon, Faiz ve Ticaret'in Dolar'ın Granger nedeni olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'de Dolar ve Faiz'den Enflasyon'a doğru bir uzun dönem nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Etki-tepki fonksiyonu ve varyans ayrıştırma sonuçlarını beraber incelediğimizde; D-8 ülkelerinin tamamı optimum para sahası açısından uygun olmadığı fakat D-8 içerisinde bir alt grup olarak düşünülebilecek Türkiye, Nijerya, Mısır ve Malezya'nın diğer D-8 ülkelerine oranla, ilgili değişkenlerinde meydana gelen şokların benzer olduğu tespit edilmiştir. Bu ülkeler her ne kadar coğrafi olarak birbirine yakın olmasa da tesis edilecek parasal birlikte şokların simetrik olma kriteri açısından optimum para sahasının gerekliliklerini yerine getirebilecektir.

A monetary union is an agreement between two or more states to create a single monetary area. Although the concept of monetary union has been discussed for a long time, the establishment of the European Monetary Union has increased the interest in the monetary union. In our study, it is tested whether D-8 countries are the optimum currency area. For this, the exchange rate, inflation, interest, and foreign trade variables were analyzed using quarterly data between 2000 and 2020. Whether the economic shocks are similar to each other or not has been examined through the Vector error correction model (VECM), impulse-response function and variance decomposition analysis. It has been determined that Inflation, Interest and Trade in Malaysia and Nigeria are the Granger cause of the Dollar. It has been observed that there is a long-term causality relationship from Dollar and Interest to Inflation in Turkey. When we examine the impulse-response function and the results of variance decomposition together; It has been determined that all D-8 countries are not suitable in terms of the optimum currency area, but Turkey, Nigeria, Egypt and Malaysia, which can be considered as a sub-group in D-8, are similar to the shocks occurring in their related variables compared to other D-8 countries. Although these countries are not geographically close to each other, the monetary union will be able to fulfill the requirements of the optimum money field in terms of the symmetry of shocks.