Saç çekme matrisleri saçlara şekil vermede kullanılan takımların bir parçasıdır. Bunlardan silindirik bir kabın çekilmesinde pek yaygın olarak kullanılan halka biçimindeki matris endüstride büyük önem taşır. Her takım için olduğu gibi, saç çekme matrisleri için de bir dayanma süresi söz konusudur. Günümüze kadar yapılmış olan saç çekme ile ilgili araştırmaların büyük çoğunluğu kaliteli bir çekme parçasının elde edilebilmesi gayesine yönelmiş olup, matrislerin dayanma süresi hakkında herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.
Bu çalışmada, silindirik kap çekmede kullanılan matrislerin çekme sırasında zorlanmaları önce teorik olarak incelenmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir :
Çekme saçında teğetsel gerilmelerin radyal gerilmelerden büyük olduğu noktalarda matrise basınç gerilmeleri etki etmektedir;
Teğetsel ger ilimlerin radyal gerilmelerden küçük olduğu noktalarda, sürtünme dışında matrise etkiyen herhangi bir kuvvet yoktur;
Çekme saçının, çekme kenarı yuvarlatması boyunca kıvrılmasından dolayı matrise etkiyen gerilmeler, yuvarlatma merkezinden geçer. Bu gerilmelerin bileşkesi de yine yuvarlatma merkezinden geçtiği gibi, matris ekseni ile de Jf5° lik bir açı yapar.
2
Nurettin Çuhadar — Levon Çapan — Salâhaddin Anık
Ayrıca, matrislerin derin çekme sırasında presin çalışma frekansına eşit bir frekansla ve değeri sıfırla maksimi',m çekme kuvveti arasında değişen yatay bir kuvvetle radyal olarak açılmaya zorlandığı teorik ve deneysel olarak ispatlanmıştır.
Derin çekme sırasında, silindirik saç çekme matrislerine etkiyen gerilmelerin incelenmesinden sonra, geliştirilen bir metod ve özel olarak imal edilen deney tesisatı ile, herhangi bir derin çekme işlemi yapmadan matrisleri çekme kenarı yuvarlatması boyunca radyal olarak açılmaya zorlamak mümkün olmuş, bu metod ve deney tesisatı ile yapılan deneylerle silindirik saç çekme matrislerinin dayanma sürelerine etkiyen faktörler belirli bir takım çeliği ve belirli bir çekme kuvveti için araştırılmış ve saptanmıştır..
SUMMARY: Les matrices d’emboutissage font partie des outils pour le formage des toles. Celles qui sont utilisecs pour l’emboutissage des pieces cylind- riques ont une grandc importance dans l’industrie. Comme pour tout outil, pour les matrices d’emboutissage aussi il est guestion d’une du- ree. Le but de la plupart des reeherehes faites sur l’embuutissage elant d’obtenir un embouti de bonne qualite, aucun travail n’a ete fait jusqu’â nos jours sur la durec des matrices.
Dans cette reeherehe, l’etude theorigue de l’etat de contrainte des matrices d’emboutissage de pieces cylindriques a conduit aux resultats suivants ;
Dans la töle d’emboutissage, aux points oû les tensions tangen- tielles sont plus grandes que les tensions radiales la matrice est soumise â la comprcssion ;
Aux points oû les tensions tangentielles sont plus petites que les tensions radiales aucune force n’agit sur la matrice escception faite des forccs de. frottement ;
Les tensions tout au long de l’arrondi sur la matrice passent par le centre de l’arrondi ainsi que leur resultante. Cette derniere fait un angle de 1^5° avec l’axe de la matrice.
Durâe Des Matrices Cyllndrlques D’emboutissage
3
On a demontre aussi theoriçuenuut et ezperimentalement que pen-dant l’emboutissage une force horizontdle et egale â la force d’emboutissage agit radialement sur la matrice avec une )requence egale â celle de la presse.
Apres Vetüde des tensions agissant sur la matrice pendant Vem-boutissage, au moyen d’une nouvelle methode et d’une machine d’essais conçue et construite specialement, on a cherche et determine les diffe-rents facteurs qui influent â la duree des matrices pour un acier d’ou-til et pour une force d’emboutissage determines.
