Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması

Abstract

Özet: Sigara bağımlılığının tedavisinde kullanılan ilaçların başarı oranları, davranış ve motivasyondan oluşan destek tedavisi olmadan kullanıldığında oldukça düşüktür. Bu tedavilerin başarısı; kişilerin sigarayı bırakma istekleri, kesin kararlı olma tutumları, bağımlılık derecesi, psikolojik duygu-durumları gibi faktörlere bağlı olarak geniş bir aralıkta değişmekte, bazı hasta gruplarında bırakma oranları çok düşük, bazı hastalarda ise yüksek olabilmektedir. Sigara bırakma tedavisinde kullanılan ilaçlar oldukça pahalıdır ve 300-600 TL arasında bir maliyeti vardır. Sigarayı bırakma konusunda yetersiz hazıroluşluluk ve karar düzeyine sahip olan hastalar ilaca rağmen sigarayı bırakamamaktadır. Bu durum, hem ilaç israfına, hem stokların erken tükenerek, gerçekten bırakabilecek olan kişilerin ilaca erişiminin kısıtlanmasına, hem de toplumda ilaca olan güvenin kaybolmasına sebep olmaktadır. Bırakma potansiyeli yüksek olan hastaların önceden tahmin edilmesi ile, kısıtlı ve sınırlı sağlık desteğinin bu hastalara yönlendirilmesi suretiyle hem daha çok hastanın sigarayı bırakması sağlanabilir, hem de ilaca ödenen maddi kaynak israfı azaltılabilir. Bununla birlikte, şu anda bireyin sigara bırakma başarısını tahmin edebilecek bir ölçüm yöntemi bulunmamaktadır. Bu projenin amacı, sigara bırakma başarısını tahmin edebilecek bir ölçek geliştirmektir. Çalışmaya sigara bırakma polikliniğine başvuran 148 birey dâhil edildi. Literatür taraması ve uzman görüşleri ile beşli likert tipte bir ölçek geliştirildi. Kapsam geçerliği analizi sonucunda uzmanların makalenin içeriği üzerinde mutabık kaldığı ve ölçeğin ölçülecek istenen alanı temsil ettiği tespit edildi. Yapı geçerliliği analizinde, değişkenler arasında anlamlı düzeyde yüksek ilişki bulundu. Ardından açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapıldı ve faktör yükü 0,5 altındaki değerlere sahip olan 5 madde çıkarıldı. Ölçek güvenilirliği ve test-tekrar test analizi anlamlı bulundu. Ölçeğin cronbach alfa katsayısı 0,782 olarak hesaplandı. Geliştirilen ölçeğin sigarayı bırakabilme potansiyeli yüksek kişileri öngörebilen hassasiyeti yüksek, geçerli, güvenilir ve yeterli psikometrik özelliklere sahip olduğu görüldü. Bu ölçekle sigarayı bırakacağı yüksek oranda öngörülen bireyler belirlenebilir. Bu sayede, bu gruba, ilaçların ve diğer destek tedaviler öncelikli uygulanabilir, daha fazla kaynak ve iş gücü aktarılabilir ve sigara bırakma başarısı arttırılabilir kanaatindeyiz. Anahtar kelimeler: Sigara bırakma; ölçek gelişimi, öngörü ölçeği, sigara bırakma başarısı, bırakma tedavisinin etkinliği.

Abstract The success rates of the drugs used in the treatment of smoking addiction are quite low, unless there is supportive treatment consisting of behavior and motivation. The success of these treatments can vary widely depending on many factors, such as; requests for quitting smoking, attitudes towards decisiveness, dependency degree, and psychological emotions. In some patient groups, quitting rates are very low and in some patients it may be high. Smoking cessation treatments are quite expensive. Patients who do not have sufficient resoluteness, readiness and mood to quit smoking, while they use the drug, do not get quitting of smoking. This situation leads to both drug wastage and the fact that people who can actually leave it to be restricted to access to medicine, and also to the loss of trust in the treatment in society. With prediction of patients who do a high potential for smoking cessation, more patients can stop smoking, and the amount of financial resources paid to the drug can be reduced. The aim of this project is to develop an scale that can predict the success of smoking cessation. The study included 148 individuals who were admitted to the smoking cessation clinic. A five-point Likert scale was developed with literature review and expert opinions. As a result of the scope validity analysis conducted, it was determined that the experts agreed on the content of the scale and the scale represented the desired area to be measured. In the construct validity analysis, a significantly higher correlation was found between the variables. Then, exploratory and confirmatory factor analyzes were performed and 5 items with factor below 0,5 were removed. Scale reliability and test-retest analysis were significant. The cronbach alpha coefficient of the scale was calculated as 0,782. The developed scale was found to have high sensitivity, validity, reliability, and adequate psychometric properties. With this scale, individuals with a high probability of quitting smoking can be identified. In this way, we believe that can be given priority this group to drugs and other support therapies, more resources and labor, and the success of smoking cessation can be increased. Key words: Smoking cessation; scale development, prediction scale, success of smoking cessation, efficiency of cessation treatment.