Benzohalokonduritollerinin sentezi ve bunların bazı biyolojik aktivitelerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Naftalin iskeletine sahip aromatik poli-hidroksi halojen bileşikleri organik kimya, biyokimya, organometalik kimya ve malzeme bilimi alanında geniş bir kulanım alanına sahiptir. Bu çalışmada, yapılarında halojen, metanol ve hidroksil grupları ihtiva eden hidronaftalin türevleri sentezlenmiştir. Literatürde tek halkalı poli-hidroksi 1 ve poli-hidroksi halojen 2 bileşikleri mevcut olmasına rağmen, poli-hidroksi halojen şekerleri 3 içeren türevleri bilinmemektedir. Ayrıca çift halkada (hidronaftalin halkasında) benzo-polihidroksi naftalin 4 bileşikleri bilinirken bunların poli-hidroksi halojen bileşikleri 5 ve ilgili bileşiklerin şekerleri 6'da bilinmemektedir. Allilik pozisyonda halojen içeren hidronaftalin halkalı halo-oksitol 5, 6 bileşiklerinin seçimli sentezleri ilk defa bu çalışmada gerçekleştirilmiştir. Çalışma, hidroftalik anhidrit 7'den çıkarak bir dizi kimyasal reaksiyonlarla ekzosiklik dien 8 sentezlendi ve bu diene sentetik potansiyeli yüksek olan fotooksijenasiyon reaksiyonu uygulanarak endo peroksit 9 sentezlendi. Bu bileşiğin FeSO4 ile düzenlenmesi sonucu dihidroizobenzofuran 10 elde edildi. Ekzosiklik Dien Hidroftalik Anhidrit Dihidroizobenzo-furan Peroksit Dihidroizobenzo furan 10'a, dienofillerin (vinilen karbonat 19, maleik anhidrit 20, dietil fumarat 82) katılması ile dihidrobenzooksonorbornen türevleri 11, 12, 16, 83 sentezlendi. Bu türevlerdeki halka aromatikleştirilerek ve oksijen köprüsü seçimli olarak diole ve halohidrine dönüştürülerek sentezlendi. Aromatik poli-hidroksi bileşikleri 4, aromatik poli-hidroksihalojen ve bunların pseudo şekerleri 6 stereoselektif olarak sentezlendi. Bu moleküllerin seçimli, etkin, kısa yoldan sentezleri gerçekleştirildikten sonra bunların glikozidazlara ve amilaza karşı biyolojik aktiviteleri testleri gerçekleştirildi. Anahtar kelimeler: Naftalin, Siklitoller, Benzohalokonduritoller, Benzohaloşekerler, Benzooksonorbornen, Konduritoller

ABSTRACT Poly-hydroxy aromatic halogen compounds with naphthalene skeleton have broad field of usage in organic chemistry, biochemistry, organo-metallic chemistry and material science. In this study molecules planned to synthesize are hydro-naphthalene cyclic compounds containing halogen, methanol and hydroxyl groups. Although polyhydroxy compounds 1 and polyhydroxy halogen compounds 2 bounded to single ring exist in the literature their sugars 3 are not known. Also, benzo-polyhydroxy compounds 4 are known in the literature, poly-hydroxy halogen compounds 5 and polyhydroxy halogen sugars 6 bounded to hydro-naphthalene ring (bounded to double ring) are not known. Selective synthesis of halogeno-oxytol compounds 5, 6 having tetrahydronaphthalene ring containing halogen at allylic position were achieved in this study for the first time. In this study, exocyclic diene 8 was synthesized starting from hydrophthalic anhydride 7. And endo peroxide 9 was synthesized from the diene by applying photooxygenation reaction which had high synthetic potential. This compound was obtained to dihydrobenzofurane 10 by the rearrengement with FeSO4. Dihydro-benzooxonorbornene derivatives 11, 12, 16, 83 was synthesized by adding dienophiles (vinylene carbonate 19, maleic anhydride 20, diethyl fumarate 82) to dihydrobenzofurane 10. Double bonds in these derivatives was aromaticized and oxo-bridge selectively converted to diol and halohydrins. Thus, the aromatic polyhydroxy alcohols 4, aromatic polyhydroxyhalogens 5 and their pseudo sugars 6 was synthesized stereospecifically. After the synthesis of these compounds with selective, efficient and short route, their biological activities against glycosidase and amylase was tested. Key words: Napthalene, Cyclitols, Benzohaloconduritols, Benzohalosugars, Benzooxonorbornene, Conduritols