Lise Öğrencilerinde Sanal Zorbalığın Yaygınlığı ve Önleme Programının Etkililiği

Abstract

ÖZET Günümüzde bilgi ve iletişim (internet, cep telefonu, bilgisayar vb.) teknolojileri insanlara sağladığı kolaylık nedeniyle birçok kişi tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla birlikte internete ulaşım daha kısa sürede ve istenilen her gerçekleşebilmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin amaçları doğrultusunda kullanılmasıyla sağladığı kolaylıkların yanında amaçları doğrultusunda kullanılmadığında ise farklı sorunlar ortaya çıkarabilmektedir. Bilişim teknolojilerini çok iyi düzeyde kullanabilen ve meydana gelen her değişikliği yakinen takip eden gençler bu teknolojik araçları birbirlerine zarar vermek amacıyla kullanmaya başlamasıyla birlikte özellikle okullarda sanal zorbalık olarak belirtilen sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Bu çalışmada, aşağıdaki çalışmalar gerçekleştirilmiştir: 1. Ölçme Araçlarının Geliştirilmesi: Liselerde yaşanan sanal zorbalık olaylarının farkındalığını ve baş etme stratejilerini belirlemek amacıyla; a)Sanal Zorbalık Farkındalık Ölçeği; b) Sanal Zorbalıkla Baş Etme Ölçeği olmak üzere iki ölçme aracı geliştirilmiştir. 2. Mevcut Durum Tespiti: Proje kapsamında NUTS 1 düzeyinde örneklem alınarak 12 ilde 72 okulda ve 288 sınıfta proje için belirlenen ve çoğaltılan 9000 ölçme aracını verileri elde etmek amacıyla uygulamışlardır. Uygulama sonucunda elde edilen verilerden 8591 veri değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Projede verilerin toplanmasıyla ilgili planlama yapılırken 8640 veriye ulaşılması hedeflenirken bu hedeften 49 veri eksik kalmıştır. 3. Öğretmen ve öğrencilerin Sanal Zorbalığa İlişkin Görüşlerinin Saptanması: Nitel yöntemin kullanıldığı bu araştırmanın verileri İstanbul, Balıkesir, Trabzon, Gaziantep görev yapan lise öğretmenleri ve öğrencilerinden 4 ayrı odak grup çalışmasından elde edilmiştir. 4. Sanal Zorbalığı Önleme Programının Geliştirilmesi: Bu program lise öğrencilerinin sanal zorbalık yapan ya da sanal zorbalığa maruz kalan ergenlerde ortaya çıkan problemlerin azaltılmasına yönelik olarak yaşadıkları durum hakkında bilgi sahibi olmaları, farkındalık ve bu durumla baş etme becerilerini geliştirmeleri amacıyla hazırlanmıştır. 5. Sanal Zorbalık Psikoeğitim Programının Etkisinin Saptanması: Programın etkililiği, Sakarya ilinde yer alan bir Anadolu lisesinde öğrenim gören sanal zorbalık farkındalığı ve sanal zorbalıkla baş etme stratejileri bilgisi düzeyi düşük olan öğrencilerle uygulanan 6 haftalık programın deney grubundaki öğrencilere uygulanması sonucunda elde edilen verilerle değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sanal zorba, sanal mağdur, sanal zorbalık farkındalık, Sanal zorbalık olaylarıyla baş etme stratejileri, sanal zorbalık psikoeğitim programı, lise öğrenciler

ABSTRACT Today, information and communication technologies (internet, mobile phone, computer, etc.) are widely used due to its convenience by many people. Especially via spreading of smart phones, connecting to internet became shorter time and at any time. In addition to the convenience provided by the use of information and communication technologies in the direction of their aims, they can also present different problems if not used in accordance with their purposes. adolescents who are able to use the information technologies at a very good level and who are following up every change coming soon have begun to use these technological tools to harm each other and have begun to experience problems as cyber bullying, especially in schools. The following studies were performed in this study: 1. Improvement of Measuring Instruments: In order to determine the awareness and coping strategies of cyberbullying incidents in high school, two measurement tools were developed as a) Virtual Bullying Awareness Scale; b) Measures to cope with virtual bullying. 2. Current Situation Detection: In the scope of the project, samples were taken at NUTS 1 level and applied to 12 provinces, 72 schools and 288 classes to obtain 9000 measurement tools which were determined and multiplied for the project. 8591 data from the data obtained as the result of the application were evaluated. While it is aimed to reach 8640 data points, 49 data are missing from this target. 3. Determining Teacher and Student Opinions about Virtual Bully: The data of this research using qualitative method were obtained from 4 separate focus groups from high school teachers and students who work in İstanbul, Balıkesir, Trabzon, Gaziantep. 4. Improvement of the Virtual Bullying Prevention Program: This program is designed for high school students to have information about the situation they are experiencing in order to reduce the problems that arise in cyber bully or cyber victim, and to improve their awareness and coping skills. 5. Determination of the Impact of Virtual Bullying Psychoeducation Program: The effectiveness of the program was evaluated via the result data of virtual bullying awareness and strategies to cope with cyber bullying by applying the 6 weeks program applied to students with low knowledge level to the students in the experimental group in an Anatolian high school in Sakarya. Keywords: Cyber bully, cyber victim, cyber bullying awareness, strategies to cope with cyber bullying incidents, cyber bullying psychoeducation program, high school students