1800-1843 yıllarında Ereğli'de askeri gemi inşaatı müteahhitliği yapan A'yanlar ve Ereğli'de gemi inşaatları

Abstract

ÖZET 1800-1843 Yıllarında Ereğli'de Askeri Gemi İnşaatı Müteahhitliği Yapan A'yânlar ve Ereğli'de Gemi İnşası Anahtar Kelimeler: A'yânkk, Donanma, Tersane, Müteahhitlik, Ereğli Tersanelerin, Osmanlı deniz gücünün oluşturulmasında, bu gücün korunmasında ve geliştirimesinde büyük etkileri olmuştur. Bu çalışmada 19. yüzyıl başlarında Ereğli Tersanesindeki askeri gemi inşaatları örneğiyle Osmanlı Taşra Tersaneleri incelenmeye çalışılmıştır. Buradaki gemi inşaatlarının a'yân adı verilen yerel güçlerin müteahhitliğinde yapıldığı bilinmektedir. Tezin birinci bölümünde Osmanlı'da a'yânlar ve a'yânlık hakkında genel bilgiler verilmek istenmiştir. Bu toplumsal katmanın Osmanlı içindeki siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel etkileri anlaşılmaya ve anlatılmaya çalışılmıştır, özellikle devlet-tophım ikileminde a'yânların aldığı ve onlara karşı alman tavırlar modelleştirilmek istenmiştir. İkinci bölümde Ereğli Tersanesindeki müteahhit a'yânların çalışmaları anlatılmıştır. Burada gemi inşasının a'yânlara nasıl ihale edildiği, inşaat malzemelerinin nereden ve nasıl temin edildiği, gemilerin teslimi, gemilerin maliyetlerinin ne kadar olduğu ve mali denetimin nasıl yapıldığı, devletin müteahhitlere ödemeleri ne şekilde yaptığı anlatılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise gemi inşaatlarına yapılan engellemeler iç engellemeler ve dış engellemeler olmak üzere ikiye ayrılarak anlatılmak istenmiştir. îç engellemelerde Ereğli'deki toplumsal, siyasal ve ekonomik nedenlerle ortaya çıkan halk ayaklanmaları ile a'yânların gemi inşasındaki suistimalleri üzerinde durulmuştur. Dış engellemeler kısmında Rus Donanması 'nm Ereğli Limanı'na yaptığı çeşitli tarihlerdeki bastonlar anlatılmaya çalışılmıştır. Bugüne kadar Osmanlı Taşra Tersaneleri üzerine ayrı bir araştırmaya rastlanılamamıştır. A'yânların çok farklı mesleki, sosyal gruplardan oldukları bilinmektedir. Bu çalışmada gemi inşaatı müteahhitliği yapan a'yânlar hakkında ayrıntılı bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Hem Taşra Tersaneleri hakkında, hem de müteahhit a'yânlar hakkında bilgi verilmeye çalışılmasının tezi dikkate değer kıldığı düşünülmektedir. Çalışmada ikincil kaynakların yetersizliği nedeniyle birincil kaynaklara daha fazla ağırlık verilmiştir. Birincil kaynaklar olarak özellikle Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki Hatt-ı Hümâyûn, Cevdet ve İradeler tasnifindeki ilgili belgeler ile Başmuhasebe kalemi Tersane Emini defterlerinden araştırma kapsamında olanları kullanılmaya çalışılmıştır.