İstanbul basınına göre Osmanlı’nın iç borçlanması (1918)

Abstract

Birinci Dünya Savaşı'na Almanya'nın müttefiki olarak Almanya'nın yanında savaşa giren Osmanlı Devleti, savaşın başında savaş masraflarını karşılamak için bir dizi malî tedbirler almıştır. Savaşın beklenenden uzun sürmesi ve savaş masraflarının gün geçtikçe artması üzerine alınan bu tedbirler yetersiz kalmıştır. Savaş yıllarında devletin gelir-gider dengesi de bozulmuş ve devlet bütçesi açık vermeye başlamıştır. Harbiye Nezareti'nin harcamaları bir önceki yıllara oranla artarak yükselmiştir. Bu durum karşısında Osmanlı Devleti, savaşan diğer devletler gibi savaş masraflarını emisyonla karşılama yoluna gitmiştir. Osmanlı Devleti, Avusturya ve özellikle Almanya'dan aldığı borç paralarla kâğıt para basarak piyasaya sürmüştür. Fakat bir süre sonra Almanya hükümeti, Osmanlı Devleti'nde kâğıt paranın artık bir doyum noktasına geldiğini söyleyerek altın karşılıklı hazine bonosu vererek borç sözleşmesi imzalamaya yanaşmamıştır. Almanya, Osmanlı hükümetine memleket dâhilinde finansman imkânlarının araştırılmasını önermiştir. Osmanlı hükümeti, savaş yıllarında başarısızlıkla sonuçlanacak bir iç borçlanmanın içeride ve dışarıda meydana getireceği güvensizlikten çekinmiştir. Fakat Almanya'nın kati tutumu karşısında Osmanlı Devleti, iç borçlanma yapma kararı almıştır. Bu kararı almada etkili olan diğer bir husus ise Maliye Nazırı Cavit Bey'in malî işlerde devletle halk arasındaki güven hissini tekrar sağlama arzusudur. Böylece Osmanlı Devleti ilk kez iç borçlanma yapma kararı alarak, savaş masraflarını karşılamak için halka müracaat etmiştir. İç borçlanma % 5 faizli olacak ve faizler senede iki defa peşin olarak altınla ödenecektir.İç borçlanma teşebbüsünün başarıyla sonuçlanması için büyük bir çaba harcanmıştır. Dönemin gazeteleri olan Ati, İkdam, Sabah, Tanin, Tasvir-i Efkâr ve Vakit gazeteleri borçlanma teşebbüsünü çok yakından takip ederek, borçlanmayla ilgili makale ve haberleri çoğunlukla ilk sayfalarından okuyucularına duyurmuşlardır. Dönemin ünlü hatipleri de çeşitli yerlerde iç borçlanmayla ilgili konferanslar vermişlerdir. Halkı, borçlanmaya yazılmaya teşvikte bulunan marşlar, şiirler yazılmış, şarkılar bestelenmiş ve karikatürler çizilmiştir. Sultan Mehmet Reşat'ın iç borçlanmayla ilgili hatt-ı hümayunu gazetelerin ilk sayfasında yayınlanarak halkın borçlanmaya iştiraki sağlanmaya çalışılmıştır.Savaşın hala devam ediyor olmasına ve kayıt için İstanbul'a bir ay, vilayetlere iki ay gibi kısa bir süre tanınmış olmasına rağmen bütçe açığının kapatılması için gerekli olan miktar toplanamasa da elde edilen bulgulardan iç borçlanma teşebbüsünün kısmen de olsa başarıyla sonuçlandığı görülmektedir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı İç Borçlanması, Devlet Borçlanması, Basında Borçlanma. Tahvil.

The Ottoman Empire entered the First World War with Germany as her ally and took a series of financial ways and means to cover the costs of war at the beginning of the war . These ways and means were insufficient as the war lasted longer than expected and the war costs increased day after day. During the war years, the state's income and expense balance was also unbalanced and the state budget began to show a deficit. Expenses of the Ministry of the War increased compared to the previous years. Under these circumstances, the Ottoman Empire met the expenses with emission as the other fighting states. The Ottoman Empire monetized bank notes by borrowing money from Austria and especially from Germany. After a while, the German government stated to the Ottoman State that bank note was at its saturation point so it did not assent to sign a liability indenture with a currency principle. Germany proposed the Ottoman government to search finance opportunities within the country. The Ottoman government was reluctant to have a domestic debt as it would cause discredit indoors and out of doors. In relation to the Germany's hard line, the Ottoman Empire decided to get a domestic debt. Another effective matter on taking this decision is the desire of Cavit Bey, the Minister of Finance, to reassure the sense of credit between the state and public in financial subjects. Thus, the Ottoman Empire appealed to the public to cover the war expenses by deciding to have domestic debt for the first time, The domestic debt would be 5% of interest and interest rates would be paid with gold in advance and twice a year.All-out effort was endeavoured to conclude the domestic debt attempt successfully. The newspapers of the time, Ati, Ikdam, Sabah, Tanin, Tasvir-i Efkâr and Vakit followed the domestic debt attempt very closely and news and articles about it were announced to their readers in their front pages. The famous orators of the time also gave lectures about the domestic debt in several places. Marches, poems were written, songs were composed and cartoons were drawn to encourage the public to be written for the debt. Sultan Mehmet Reşat?s Hatt-ı Humayun related to the domestic debt was published in the front pages of the newspapers in order to provide the participation of the public to the debt.Although the war was still going on and a short term like one month to Istanbul and two months to other cities was given for the registration, as the necessary amount could not be sum up to meet the deficit in budget, it is seen that the attempt fort he domestic debt partially resulted in success.Keywords: Ottoman Domestic of Debt, State of Debt, Boowing Press, Bond.