Süleymaniye Kütüphanesindeki Ahmedi Divanı’nın tezhip özellikleri

Abstract

Beylikler Dönemi ile Osmanlı Dönemi Türk Kitap Sanatlarının etkileşip birleşmesiyle yeni bir sentez meydana gelmiştir. Hamidiye 1082 (Ahmed-i Divanı) el yazması bu sentezin sayılı örneklerinden biri olması, dönemin karakteristik özelliklerini taşımasına rağmen hakkında yeterli düzeyde araştırma yapılmamış olması bizi bu araştırmaya yönlendirmiştir. Süleymaniye Kütüphanesinden eserin orjinali incelenmiş ve Osmanlı arşivlerine ulaşılmıştır. Eser ve yazarı hakkında Beyazıt Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi Süleyman Demirel Kütüphanesinden istifade edilmiştir.Üzerinde çalıştığımız el yazması eser erken Osmanlı döneminin özelliklerine göre incelenmiş ve her sayfası katalog olarak hazırlanmıştır. Katalogda el yazması eserin cilt kapağının özelliklerinden başlanarak, çeşitli geometrik kartuşlar ve içerisinde yer alan desenler, renk ve motif özellikleri ile incelenmiştir. Bu sayede Erken Osmanlı Devri tezhip sanatında görülen özellikler ile diğer kültürlerin etkileşiminden doğan farklı bir üslup sağlıklı bir şekilde ortaya konulabilecektir.Ahmedi Divanı (Hamidiye 1082) en eski ve Osmanlı kuruluş devrinin divanlarından olduğu halde, fazla çoğaltılmamış veya az itibar görmüştür. Çünkü yurt içi ve yurt dışındaki nüshalarının sayısı tespitlere göre altı tanedir. II. Murat'ın, Ahmedi divanına böyle bir önem vermesi, üzerinde durulması ve düşünülmesini gerektirmektedir. Aklımıza gelen en makul bir sebep, Ahmedi'nin, II. Murat'ın babasının şairi olması ve II. Murat'ın ata yadigârına bağlı kalması olabilir.El yazması eseri inceleme sırasında cilt kapağı ile bezemeli kısımlarda dönemsel farklılıklar olduğu görülmektedir. Eser, bezeme bakımından 15. yüzyıla ait olduğu, cilt kapağı ise daha sonraki yüzyıllarda uygulanan rumi tarzında yapıldığı görülmüştür. Bu durumda el yazması eserin 18.-19. yüzyıllar da tamir gördüğü anlaşılmaktadır.El yazması eserin tezhipli sayfalarda, her kompozisyonun desen analizi tek tek yapılmış, tezhip sanatına ait sabit bazı kurallar dâhilinde tezhiplendiği sonucuna varılmıştır.

A new synthesis has appeared after Period of Principalities and The Book Arts of Ottoman Empire joint together interacting. Although Hamidiye (1082) (Ahmed-i Divanı) handwritten manuscript is one of the rare examples of this synthesis and it holds the typical features of the period; there is not enough research done on it, which led us to do a research on it. The original manuscript work at Suleimanie Library was examined and it was possible to reach Ottoman archives.To reach the information about the work and the author, it was made use of Beyazit Library, Main Library of University of Istanbul, Graduate School of Fine Arts of University of Marmara and Sakarya University Suleyman Demirel Library. The handwritten manuscript that we work on was examined according to the Early Ottoman Empire Period and each page of the study is compiled as a catalog. In the catalogue; starting from the features of binder; various geometric cartridges and figures, colors and patterns inside, were examined. Through this, it will be possible to present the style born out of synthesis of the features of Early Ottoman Period illumination art and other cultures in a sound way.Ahmedi Divan (Hamidiye 1082) was respected little and not copied many although it is one of the divans of Ottoman Empire Foundation Period and one of the oldest. Because, according to proofs, the number of this is six in total at home and abroad. That Murat II pays such an attention to Ahmedi Divan requires that it must be cared and thought on. The most reasonable reason for us is that Ahmedi is the poet of the father of Murat II and that Murat kept to this heirloom.Through the process of examining of the handwritten manuscript, it was noticed that there are some periodical differences between the binder and ornamental parts. It was noticed that while the work belongs to the 15th century in terms of ornamental parts, the binder is constructed as rumi patterns which was applied in later centuries. In this case, it is understood that the handwritten manuscript was restored at 18th -19th centuries. On the pages with illumination of the handwritten manuscript, the pattern analysis of each composition was done individually and it was concluded that it was illuminated within some certain rules of art of illumination.