Hatice Sultan Vakfiyesi’nde süsleme (1446 numaralı kasa defteri- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi)

Abstract

Kitap kültürümüzde bezeme geleneği önemli bir yere sahiptir. Tarihimizde ilme ve dolayısıyla kitaba verilen değer, tezyinatın ilk dönemden itibaren olgunlaşarak günümüze gelmesini sağlamıştır. Tezhip, kültür ve sanat tarihimizde kendi gelişimi içinde sanatkârlarımızın katkılarıyla çeşitli üsluplar kazanmıştır. Tezhip sanatı, diğer kitap sanatları olan hat, ebru, cilt, katı ve minyatür ile birlikte değerlendirilmektedir. Tez konumuz olan vakıflar genel müdürlüğü arşivinde 1446 numaralı kasa defteri Hatice Sultan Vakfiyesi'nin tezhipleri, 19. yüzyıl tezhip özelliklerine örnek teşkil etmekte, vakfiyelerde görülen bezemeleri gün ışığına çıkararak, tezhip sanatının 19. yüzyıl gibi değişim sürecindeki durumunu ortaya koymak önem arz etmektedir.Eser; vakfiye amacına uygun olarak, vakfedilen mülkler ve bu işlerin yürütülmesi için harcanacak para miktarlarının yer aldığı bir defter olup, 19. yüzyılda yazılmış ve tezhiplenmiş olması dolayısıyla, bu dönemin kitap sanatları hakkında bilgi vermektedir. Hatice Sultan Vakfiyesi bu dönem tezhip özelliklerini yansıtması açısından önemlidir. Vakfiyenin zahriye, serlevha, fasıl başı sayfalarındaki barok-rokoko süslemeler ile halkâr bezemelerinin klasik dönem tezhiplerinden farklı olması dönemin motif, kompozisyon ve renk değerlendirilmesinin yapılması açısından önemlidir. Ayrıca döneme ait vakıf kültürünü de gözler önüne koyan eser günümüz sanatçılarına da yeni tasarım imkânları sunmaktadır. Anahtar kelimeler: Hatice Sultan, vakıf, vakfiye, tezhip, Türk barok-rokoko üslup

Tradition of ornamentation has an important place in our culture of book. Our history values knowledge and so books greatly. Therefore, illumination works were able to come until today by improving from their the first period on. İllumination gained various genres with the contributions of our craftsmen on its way through culture and art history. İllumination art is also evaluated together with the other arts which are linked with book such as marbling art, calligraphy, miniature craft and bibliopegy.Our thesis subject is İlluminations of Hatice Sultan Foundation Record which takes place at record book category number 1446 in General Directorate of Foundations. These illuminations are good examples of properties of 19th century. These works are also significant because of the fact that they bring to light the progress of change of illumination art in 19.century.This foundation record is a kind of notebook containing donated properties and relevant outlays. It was written in 19.century and gives information about book arts of this period because of its illuminations on it. Hatice Sultan Foundation Record is significant with regard to its illumination properties. The golden illumination and baroque-rococo ornamentations on inner cover, title, appellation pages are different from classical period works. This helps to evaluate of design, theme and used colors.Besides, this artifact displays foundation culture of its period and gives craftsmen of today opportunity of new kind designs. Keywords: Hatice Sultan, Foundation, foundation record, illumination, Turkish baroque-rococo genre