Kent yoksulluğu ve evsizlik (İstanbul- Zeytinburnu spor kompleksi barınma evi örneği)

Abstract

Sanayi devriminin meydana gelmesi ile toplumsal değişimlerin yaşandığı 19 yüzyıl ve sonrasındaki gelişmeler, yoksulluğun görünümü ve anlamsal boyutunu değiştirmiştir. Toplumun içindeki enformel mekanizmalarla hayatı bir şekilde yaşanabilir ve katlanabilir duruma getiren eski yoksulluk, yeni yoksullukla birlikte bu olumlu hal ortadan kalkmış ve yerine derinleşen yoksulluk halleri kalmıştır. Yeni dönem yoksulluk toplumsal farklılaşmayı ve ayrışmayı, sosyal dışlanmayı, marjinalleşmeyi, sosyal mahrumiyeti, halk şiddetini, açılığı ve sefaleti belirgin hale getirmiştir. Diğer bir deyişle, toplumsal boyutta yaşanan değişim ve dönüşümler birlikte ortaya çıkan yeni yoksulluk olgusu, yoksulluğun derinleştiği ve toplumun dışlayıcı unsurlarını taşıyan "evsizlerin" ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Evsizlik, kent mekânın köprü altlarında, virane binalarda, parklarda ve karton kutular üzerinde sürdürülen yaşamı, aynı zamanda toplumsal ve mekânsal tecrit edilişi sergilemektedir. Kent, mekânına daha fazla sermaye çekmek için yarışını devam ettirirken, kentin kıyısında derin yoksulluğuyla bütünleşmiş ve bir şekilde çarkın dışında kalan evsizlere göz yummaktadır. Nihayetinde evsizlik sorunsalı günümüzde yaygınlaşmakta ve çözüm bekleyen önemli bir olgu haline gelmektedir. Çalışma bu sorunsalı kent yoksulluğunun bir türü olarak ele alarak, yaşanan sürecin zorlukları ve buna karşı geliştirilen önlemleri ve evsizlerin sınıf-altı grubu göstergeleriyle olan benzerlikleri analiz etmeyi amaçlamıştır. Bu amaç çerçevesinde belirlenen yöntem ve tekniğe bağlı olarak evsizlerle derinlemesine mülakat yapılmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümü, konuyla ilgili olan kavramsal ve kuramsal çerçeveyi ele almaktadır. Öncelikle kent yoksulluğuna ilişkin temel kavramlar ve tanımlamalar yapılmıştır. Kent yoksulluğunun ekonomik, sosyal ve kültürel faktörleler analizi yapılarak evsizlikle olan ilişkisi oluşturulmaya çalışılmıştır. Daha sonra sınıf-altı tartışmalarının tarihsel kökenine değinerek, Türkiye'de sınıf-altı olgusunun oluşumu hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak evsizlik olgusunun anlamı ve kapsamına, farklı ülkeler bazında evsizliğin hangi anlamları ifade ettiğine ve evsizliği açıklayan teorilere değinerek bölüm tamamlanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, farklı ülkeler bazında gerçekleştirilen araştırmalara ve uygulamalara değinilmiştir. Aynı zamanda ülkemizde yapılmış olan teorik ve uygulamalı çalışmalara değerlendirilerek, verileri kısaca analiz edilmiştir. Son olarak, ülkemizde evsizlere yönelik yapılan hizmetler betimlenmiştir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümü ise 24.02.2014-29.02.2014 tarihleri arasında İBB Darülaceze müdürlüğü tarafından yürütülen evsizlerin kış aylarında soğuk hava koşullarından korunması amacıyla açılan Zeytinburnu Spor Kompleksi Barınma Evi'nde gerçekleştirilen nitel araştırmanın verilerinin analizi yer almaktadır. Analiz dört kısımda gerçekleştirilmiştir: Bunlar, 1.Görüşülen evsizlerin sosyo-demogrofik özelliklerinin nitel analizi 2.Evsizlerin sokakta yaşadıkları zorluklar ve zorluklara karşı geliştirdikleri önlemler (Sokağın öteki yüzü) 3.Evsizlik nedenleri ve 4.Sınıf-altı göstergeleriyle evsizleri değerlendirme. Anahtar Kelimeler: Kent Yoksulluğu , Evsizlik , Sınıf-altı ve Sosyal-Dışlanma

Developments in and after the 19th century that occurred in line with the social changes of the industrial revolution, transformed the outlook and semantic dimension of poverty. While old poverty makes life livable and bearable through informal mechanisms within the community, new poverty eliminates this positive state and instead leaves its place to the deepening of poverty. With the new era poverty, social differentiation and separation, social exclusion, marginalization, social deprivation, public violence, hunger and misery became more apparent. In other words, the new poverty phenomenon that emerged from social changes and transformations, resulted in the creation of "homeless people" who represents the deepening of poverty and social exclusion. Homelessness not only exhibits the life spent under bridges, in ruined buildings, parks, on cardboard boxes, but also displays social and spatial isolation. While the urban area continues its race to attract more capital, it overlooks the homeless people who are integrated with deep poverty at the edge of the city and somehow stay out of life. Ultimately, the problematic of homelessness is becoming widespread nowadays and it turns out to be a significant phenomenon waiting for its resolution. The research evaluates this problematic as a type of urban poverty, and aims to analyze the challenges throughout the process, measures developed against this problematic and similarities of homeless people with underclass group. In-depth interviews were conducted with homeless people using the method and technique determined in line with the research's goal. The study is composed of three sections. The first section of the research lays out a discussion on the conceptual and theoretical framework related to the subject area. Basic concepts and definitions related to urban poverty has been covered. The economic, social and cultural factors of urban poverty is analyzed and its relationship with homelessness is questioned. Thereafter, citing the historical origins of the underclass debate, an assessment has been made on the formation of underclass phenomenon in Turkey. Finally, the section concludes by referring to the meaning and scope of homelessness, cross country differences on its meaning and theories explaining homelessness. The second section of the research addresses the studies and practices performed in different countries. At the same time, the research covers the theoretical and applied studies in Turkey with a brief data analysis. Finally, the section concludes with a description of services for homeless people in Turkey. The third and last section of the research lays out a comprehensive data analysis on the qualitative research conducted in Zeytinburnu District Sports Complex Lodging House that has been opened by Istanbul Metropolitan Municipality Directorate of Almshouse between the dates 24 .02.2014-29.02.2014 to protect the homeless people from cold weather in the winter time. The analysis is composed of four sections: 1.Qualitative analysis of homeless people's socio-demographic characteristic 2.Challenges homeless people face and the measures they take against them (The other side of the street) 3.Causes of homelessness and 4.Evaluation of the homeless people with underclass indicators. Keywords: Urban Poverty, Homelessness, Underclass and Social Exclusion