Ahmed B. Oğuz el-Akşehrî’nin el-intikâd fî şerhi umdeti’l-i’tikâd adlı eseri bağlamında bazı kelâmî görüşleri

Abstract

Bu tezde, 8./14. yy.'da yaşamış Mâtürîdî kelâm ekolüne mensup kelâmcılardan olan Ahmed b. Oğuz el-Akşehrî'nin bazı kelâmî görüşleri, Ebü'l-Berekât en-Nesefî'nin el-Umde fi'l-akâid adlı eseri üzerine şerh olarak kalem almış olduğu el-İntikâd fî şerhi Umdetî'l-i'tikâd isimli eseri bağlamında incelenmiştir. Nesefî'nin el-Umde'si, onun diğer İslâmi ilimlere dair kaleme almış olduğu eserler gibi kendisinden sonra ilgiye mazhar olmuş, birçok şerh çalışmasına konu olmuştur. Bu çalışmalar arasında Akşehrî'nin eseri hacmi ve konulara yaklaşım metodu açısından dikkat çekmektedir. Akşehrî, eserinde el-Umde'deki anlaşılması zor kısımları açıklama, müellifin muradını ortaya koyma ve ona yönelik itirazlara cevap vermenin yanı sıra Nesefi'nin görüşlerini eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmektedir. Akşehrî'nin bu eseri, Mâtürîdî kelâmının 8./14. yy.'da seyri açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmayla Akşehrî'nin Mâtürîdî kelâmındaki yeri ve el-Umde'ye olan katkısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, Akşehrî'nin şahsiyeti ile onun eserinin yazma nüshaları, kaynakları ve sonraki kelâm literatürüne olan etkisi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde onun kelâm ilmine bakışı ve bilgi anlayışı incelenmiş, üçüncü bölümde ise Akşehrî'nin ilahiyyât bahisleri bağlamında kelâmi görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

In this thesis, some of the theological views of Ahmad ibn Oghuz al-Aqsahrī who lived in 8th/14th century and is a member of Māturīdī school of theology are examined in the context of his work named as al-Intiqād fi sharhi Umdat al-I'tiqād which was written as an exegesis of al-Umda fī al-Aqāid of Abu al-Barakāt an-Nasafī. an-Nasafī's al-Umda, as his works that were compiled on other Islamic fields, has attracted attention after him, and many commentaries have been published about it. Among those commentaries, al-Akshahri's work draws attention in terms of its volume and its method of approach. In his work, al-Aqhahrī explains the parts of al-Umda which are difficult to understand, tries to reveal what the author really means, responds to the objections to it, as well as evaluates an-Nasafī's opinions from a critical point of view. The work in question by al-Aqsahrī, is important in terms of the course of Māturīdī school of theology during 8th/14th century. In our study, the position of al-Aqsahrī in Māturīdī school of theology and his contributions to al-Umda were tried to be revealed. The thesis consists of three chapters. In the first chapter, the information about the personality of al-Aqsahrī, the manuscripts of his work and the sources, as well as its influence on the subsequent theological literature are handled. In the second chapter, his views about the science of kalam and his understanding of knowledge are examined. And in the third chapter, al-Aqsahrī's ideas in the context of theological matters are tried to be identified.