Geç modern dönemde cemaat olgusuna teorik bir yaklaşım (Cemaat sosyolojisi)

Abstract

GEÇ MODERN DÖNEMDE CEMAAT OLGUSUNA TEORİK BÎR YAKLAŞIM (CEMAAT SOSYOLOJİSİ) Doktora Tezini Hazırlayan: Arş Grv. Ramazan YELKEN(Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü) Tez Yöneticisi: Doç Dr. Abdullah TOPÇUOGLU (Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü) Haziran 1998. 237 sayfa Bu çalışmanın amacı cemaatin tarihsel-toplumsal süreklilik içindeki temel görüngülerini tespit ederek. Weberyan anlamda ideal tiplerini oluşturmaktır. Cemaatin günümüz toplumsal yasanımda kazandığı önem ve buna bağlı olarak, son dönem düşünsel literatüründe cemaate karşı gittikçe artan yoğun ilgi. çalışmanın nedenlerini oluşturmaktadır. Bu ilgiye karşılık, cemaati farklı görünümleriyle, tarihsel- toplumsal değişim sürecinin içine yerleştirilebilecek teorik bir formülasyonun eksikliği söz konusudur. Bu durum, özellikle geç modern dönemde cemaatin değişen biçim, anlam ve niteliği konusunda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle. Giriş bölümünde: sözü edilen bu teorik boşluk vurgulanarak, çalışmanın amaçlan ortaya konulmuştur. Birinci bölümde; sosyoloji tarihindeki cemaatle ilgili yaklaşımlar literatür taraması yoluyla gözden geçirilmiştir. Bu bölümde özellikle, cemaatin ilk teorisyeni olarak kabul ettiğimiz Ferdinand Tönnies merkeze alınmıştır. İkinci bölümde ise; cemaatin tarihsel-toplumsal süreçte üç temel görüngüsünün olduğu iddia edilerek, bunlara uygun ideal tip cemaat kavramları araştırılmıştır. Bunlardan birincisinin geleneksel tarım toplumunun cemaatsel yaşamını niteleyen Özelliğiyle Tönnies tarafından Gemeinschaft tipi olarak ortaya konulduğu açıklanmıştır. İkincisinin ise: modern sanayi toplumunun başat cemaat ideal tipi olarak B. Anderson tarafından "hayali (ulus) cemaat" olarak kavramsallaştırıldığı savunulmuştur. Üçüncü olarak; geç modern dönem toplumlarında ortaya çıkan yeni cemaat oluşumlarım nitelemek için "sınırlı sorumluluk cemaati" ideal tipi önerilmiştir. Geç modem dönem cemaat oluşumları ayrıca, bu bölümde, kamusal alan, sivil toplum, küreselleşme ve yerelleşme kavranılan dolayımında tartışılmıştır. Böylece cemaatin topraktan kopma sürecinde yeni bir görünümüyle karşı karşıya olduğumuz vurgulanmıştır. Üçüncü bölümde cemaatin özel bir ilişki ve etkileşim biçimi olduğu üzerinde durularak, cemaat ve kültürel iletişim biçimi arasındaki ilişki vurgulanmıştır. Bu ilişki, sözlü ve yazılı kültür ayrımına dayanan üç tip kültürel iletişim biçimiyle cemaatin üç ideal tipi arasında kurulan paralelliğe dayandırılmıştır. Buna göre sözlü bir kültürel iletişim ortamında cemaatin gemeinschaft, yazılı kitle kültürüne dayalı iletişim ortamında hayali (ulus) cemaat, yazılı-görüntülü (ikincil sözlü) kültürel iletişim ortamında da sınırlı sorumluluk cemaati ideal tipleri görünüm kazanmaktadır. Sonuç kısmında ise; çalışmamızda elde edilen ideal tiplemeler ortaya konularak tarihsel-toplumsal süreçteki dönemsel değişimler açısından değerlendirilmiştir. Sonuç cümlesi olarak sosyolojinin klasik öncülü şu şekilde yeniden vurgulanmıştır: İnsan toplumsal bir varlık olarak öncelikle cemaatsel bir özelliğe sahiptir. Çünkü, her birey cemaat içine doğar. Anahtar Kavramlar: Cemaat, Gemeinschaft-Gesellschaft (Tönnies), Hayali (Ulus) Cemaat, Sınırlı Sorumluluk Cemaati, İdeal Tip, Sözlü ve Yazılı Kültür, Sivil Toplum

ABSTRACT Name of the Thesis: A THEORETICAL APPROACH TO THE FACT OF COMMUNITY IN THE LATE MODERN ERA (COMMUNITY SOCIOLOGY) Phd. Thesis Presented by: Reaserch Assistant Ramazan YELKEN (Kocatepe Universty Faculty of Art and Science Department of Sociology ) Supervisor: Assoc Prof. Dr. Abdullah TOPÇUOGLU ( Seljuk Universty Faculty of Art and Science Department of Sociology) June 1998, 237 pages. The aim of this study is to establish the basic facts related to "community" through historical and societal continuity and to determine its ideal types in Weberian sense. The importance that community gained in today's social life and the increasing intensive interest in it. are the main orientations for this study. Despite the interest. there is a lack of theoretical frame that is adequate to have the community with its different reflections and historical-societal change process in it. This problem emerges ecspecially in mentioning about the changing forms, meanings and qaulities of community in the late modern era. By the way, in the introductory chapter the mentioned theoretical gap is emphasised and the goals are exhibited In the first chapter, the approaches to community in the history of sociology are served by scanning the literature in this chapter, especially Ferdinand Tönnies who is considered as the pioneer of community sociology is taken as the pivot. In the second chapter by depending on the assumption that there are three basic manifestations of community, the ideal types of community are examined the first of the types, we explain Tönnies' Gemeinschaft type by referring to the communiterian life in traditional agricultural society. In the second one. we defend that the primary ideal type community in modern industrial society (nation) is conceptualized by B. Anderson as imagined community. Thirdly, to scrutinize the emergence of new communities in the late modern era societies, we offer the ideal type community of limited liability. In addition to it, we also discuss the inter relation of the concepts public sphere, civil society, globalization and localization in this chapter. By the way, because of the breaks in territorial community, it is emphasised that we are facing a new manifestation of community. In the third chapter, by stating that community is a uniqe form of relations and interactions, the relations between community and the forms of cultural communication are related. This relationship is based on types of cultural comminication forms in accordance with the ideal types of community. By the way, while in oral cultural communication gemeinschaft is and in verbal (writing) mass cultural communication imagined community (nation) exists ; in writing-image (second oral) cultural communication, community of limited liability ideal types emerge. In conclusion, the obtained ideal types are stated and they are evaluated in terms of periodic changes in historical-societal process. As a conclusion sentence, the classical premise of sociology is transformed as: Men as societal beings primarily have communitar qualities because every individual is born in a community. Keywords: Community, Gemeinschaft-Gesellschaft (Tönnies), Imagined (Nation) Community, Community of Limited Liability, Ideal Type. Oral and Verbal (Writing) Culture, Civil Society. VTT