I. Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Devleti’nde casusluk faaliyetleri (1914-1918)

Abstract

XIX. yüzyılda ve XX. yüzyılın başlarında doruk noktasına ulaşan emperyalizm çağı, ülkeleri geri dönüşü olmayan büyük bir dünya savaşına sürükledi. Savaşlar için kaçınılmaz olan yeraltı faaliyetleri de haliyle büyük önem kazandı. I. Dünya Savaşı'nda İttifak Devletleri bünyesinde farklı cephelerde savaşmak zorunda kalan Osmanlı Devleti, aynı zamanda düşman casuslarının önemli bir uğrak yeri haline geldi. Bu dönemde İtilaf Devletleri ve onların desteklediği ayrılıkçı Osmanlı tebaasının gerçekleştirdikleri casusluk faaliyetleri sistemli bir şekilde yürütüldü. Özellikle Balkan coğrafyasında, Anadolu'nun batı ve güney kıyılarında, Arap coğrafyasında ve başkent İstanbul'da oluşturulan casus teşkilatları, Osmanlı Devleti hakkında her türlü istihbarata ulaşmaya çalışıyordu. Keza birbirleri arasında istihbarat paylaşımı için kullandıkları teknikler de çeşitlilik göstermekteydi. Osmanlı Devleti'nde çoğunluğu Rum ve Ermeni olan gayrimüslimlerin yanı sıra bazı Müslüman lokal unsurların da I. Dünya Savaşı'nı kendi emelleri için büyük bir fırsat olarak değerlendirmeleri, casusluk faaliyetlerini kolaylaştırmış, hatta etkinliğini daha da artırmıştır. Diğer taraftansavaşta karşı bloğu oluşturan İtilaf Devletlerinin hem bu unsurları kullanmaları hemde savaşı kendi lehlerine çekmek istemeleri adına yaptıkları casusluk faaliyetleri, Osmanlı topraklarını tam anlamıyla silahlı mücadeleden çok casuslar alanı haline getirmiştir. Buna karşın Osmanlı Devleti de kendi topraklarına yönelik yapılan bu casusluk faaliyetlerini önlemek adına birtakım tedbirleri almak zorunda kalmıştır. Özellikle yakalanan casuslar için bir kanunname hazırlanıp Divan-ı Harplerde yargılama yapılması, dönemin koşulları göz önüne alındığında oldukça ciddi çalışmaların yapıldığını söylemek yerinde olacaktır. Bununla birlikte gerek Dâhiliye ve Hariciye Nezaretleri gerekse askeri makamlarca da alınan tedbirler ile casusluk faaliyetlerinin engellenmesineçalışılmıştır.

The age of imperialism, which reached its peak in the early 19th and 20th century, led countries to a devastating world war beyond retrieve. The underground activities that are inevitable for wars also gained huge importance. The Ottoman Empire had to fight on different fronts within the Central Powers in World War I, and it also became an fertile haunt of the enemy spies. During this period, espionage activities that are conducted by the Entente states and backed by separatist Ottoman subjects were carried out in a systematic way. The spy organizations formed especially in the Balkans, on the west and south coast of Anatolia, in the Arab regions and in the capital city of Istanbul, were trying to reach all sorts of intelligence about the Ottoman Empire. Likewise, the techniques used by the allied powers for intelligence sharing varied dramatically. In the Ottoman Empire, in addition to non-Muslim subjects, the majority of which are Greeks and Armenians, some local Muslim elements perceived World War I as a great opportunity for their own ambitions. This perception facilitated and even intensified espionage activities. So, spy activities of allied powers which aimed to both entice those subjects and to attract the war in their own favour made the Ottoman Empire lands over just a ground of spying battles rather than armed struggle. As a consequence, the Ottoman Empire were forced to take measures for protecting its own territory against such espionage activities. Preparing lawbook, especially for spies caught and judging them in the court-martial (Divanı Harp) were very considerable efforts when conditions of the period were taken into granted. Moreover, Ministry of internal Affairs, Ministry of Foreign Affairs as well as the Military Authorities took measures to prevent espionage activities.