Karayolu ve demiryolu ulaşım sistemlerinin ekonomik etkinlik analizi

Abstract

Karayolu ve demiryolu ulaştırma sistemleri, hem birbirinin alternatifi hem de birbirinin tamamlayıcısı olan iki temel ulaştırma sistemidir. Bu çalışmanın temel amacı, iki temel ulaştırma sisteminin ekonomik etkinlik açısından analizini yapmaktır. Bu temel amaç doğrultusunda, ulaştırma sistemlerinin taşıma maliyetlerinin hesaplanması ve karşılaştırılması, ulaştırma altyapısının kullanılmasında ve fiyatlandırılmasında etkinliğin olup olmadığının incelenmesi ve sektördeki etkinliğin sağlanmasında önemli bir faktör olan sektörün rekabet durumunun incelenmesi hedeflenmiştir. Buna ilave olarak, demiryolu taşımacılığında kullanılan personel sayısı, toplam hat uzunluğu, toplam vagon sayısı ve toplam vagon kapasitesi ile demiryolu taşımacılığı arasındaki ilişkinin panel veri yöntemiyle tespit edilmesi hedeflenmiştir.Üretim maliyetlerinin analizinde, ulaştırma sistemlerinin mevcut durumları itibariyle gerçekleştirdikleri taşımaların maliyet hesaplamasının yanı sıra optimum kapasite için taşıma maliyeti hesaplaması da yapılmaya çalışılmıştır. Ayrıca gerçekleşen taşımalar için elde edilen maliyetler ile optimum kapasite için elde edilen maliyetler oranlanarak ulaşım sistemlerinin kendi içinde etkinliği incelenmiştir.Optimum kapasiteye göre değerlendirildiğinde; yolcu taşımacılığında en ucuz ulaşımın hızlı tren olduğu tespit edilmiştir. Otoyol, devlet yolu ve konvansiyonel tren birbirine yakın maliyetlere sahiptir. Yük taşımacılığında ise karayolu taşımacılığı demiryolu taşımacılığının yaklaşık üç katı maliyete sahiptir. Gerçekleşmiş taşımalara göre değerlendirildiğinde; hem yolcu taşımacılığında hem de yük taşımacılığında en ucuz ulaşımın otoyol ve en pahalı ulaşımın konvansiyonel tren olduğu tespit edilmiştir.Taşıma sistemleri kendi içerisinde üretim etkinlikleri açısından değerlendirildiğinde; konvansiyonel trenle yolcu ve yük taşımacılığının etkin yapılmadığı, karayollarıyla yolcu taşımacılığının nispeten daha etkin yapıldığı, devlet yolu ile yük taşımacılığının ise etkin yapılmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Ulaştırma sektörü tahsis etkinliği açısından değerlendirildiğinde; ulaştırma sektörünün etkin işlemediği, özellikle demiryolu sektöründe etkinsizliğin oldukça fazla olduğu değerlendirilmektedir. Demiryollarında iki kısımlı tarife, şehirlerarası karayolunda ortalama maliyet yöntemi ve sıkışıklığın fazla olduğu şehir içi karayolu trafiğinde marjinal maliyet yöntemi fiyatlandırmada etkin yöntemler olarak öne çıkmaktadır.TCDD işletmecilik açısından değerlendirildiğinde, kaynaklarının etkin kullanılmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Demiryollarının kamu hizmeti verdiği anlayışının terk edilmesinin ve demiryolu sektörün rekabete açılmasının etkinliği artırması beklenmektedir.Panel veri analizinde; hat uzunluğu ile demiryolu taşımacılığı arasında pozitif yönlü güçlü bir ilişki tespit edilmiştir. Personel sayısı ile demiryolu taşımacılığı arasında da pozitif yönlü fakat zayıf bir ilişki tespit edilmiştir. Toplam yolcu vagonu kapasitesi ile yolcu taşımacılığı arasında ise negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Son olarak, toplam yük vagonu kapasitesi ile yük taşımacılığı arasında pozitif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir.

Highway and railway are two main transportation systems which are both complement and substitude to each other. The main goal of this research is to analyze those transportation systems in terms of economic efficiency. For this purpose, calculation and comparison of the costs, analyzing the efficiency of infrastructure, and analyzing the competition which is significant in achieving efficiency in the transportation sector are targeted. In addition, it is aimed to determine how number of employees, the total line length, the total number of wagons and the total capacity of wagons effect railway transportation through panel data analysis.Transportation costs are analyzed for both the actual cost and estimated cost with optimum capacity. Furthermore, efficiency of each system is analyzed by comparing the ratio of actual cost to estimated optimum capacity cost.According to the optimum capacity evaluation; the cheapest means of transportation for passengers is found out to be high-speed trains. Highways, state roads, and conventional railways have relatively close costs to each other. For the freight transportation, on the other hand, highway transportation costs three times higher than railway transportation.According to actual cost evaluation, for both passenger and freight transportation, the cheapest means of transportation is highways whereas the most expensive means of transportation is conventional trains.When analized in terms of efficiency, passenger and freight transportations via conventional trains and freight transportations via state road are inefficient whereas passenger transportations via highways are relatively more efficient.According to allocative efficiency evaluation, transportation sector is found out to be inefficient, especially in conventional railways, efficiency is found out to be quite low. Two-part tariffs in railways, the average cost pricing in inter-city highways, and the marginal cost pricing in intra-city highways hwere traffic congestion is high are some suggestions of pricing methods to eliminate inefficiency mentioned above.If the TCDD is evaluated in terms of modern business making, ıt can be concluded that sources are not utilized eficiently. Moving away from the view that the TCDD provides public service and exposing the company to the competition may increase the efficiency of services.In panel data analyze these results are found: Positive and significant relationship between line length and rail transportation, positive but insignificant relationship between number of employees and rail transportation, negative relationship between total passenger wagon and passenger transportation, and finally positive relationship between total freight wagon capacity and freight transportation are exist.