Büyük Melen Nehri ve kollarında su kalite modellemesi

Abstract

ÖZET: Efteni Havzası, Büyük Melen Nehri, Su Kalite Sınıfi, Su Kalite ModeUemesi, QUAL2EU, QUAL2K Bu çalışmada Büyük Melen Nehri'nde ve kollarında Ekim 2000 - Eylül 2001 tarihleri arasında her ay 11 noktadan su kalite sınıfinı belirlemek ve uygulanacak modellere veri sağlamak amacıyla numune alınarak analizler yapılmıştır. Alman su örneklerinde, renk, ÇO, pH, KOÎ, BOİ, N02"-N, N03"-N, NLV-N, P043+-P, SO4, CHL-A, Cr, Fe, Cu, Pb, Zn, Fenol, CN, Fekal Koliform, Ca, AKM, Mg, Bikarbonat, Toplam Sertlik, Toplam Alkalinite, Elektrik geçirgenliği parametreleri ölçülmüştür. Bulunan sonuçlar Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY), Avrupa Topluluğu (AT) su sınıfları kalite kriterlerine göre değerlendirilmiştir. Büyük Melen Nehri' nde yapılacak olan regülatörün menbaında ise nehir A ve C gurubu parametrelere göre IV. sınıf, B grubu parametrelere göre İÜ. sınıf, D grubu parametrelere göre İL sınıf su kaHtesindedir. AT'ye göre yapılan değerlendirmelerde belirlenen su kalite sınıflan yaklaşık uyumlu çıkmıştır. Bir başka çalışmada bulunan BMWP, TBI ve BBI kalite sınıfları ile bu çalışmadaki sınıflar arasında belirgin bir uyum vardır. Ayrıca elde edilen bu veriler yıllık, kurak ve yağışlı dönem aritmetik ortalamaları göz önüne alınarak yorumlanmış bunlara bağlı olarak kirleticiler ve kirlilik kaynaklarının nedenselliği araştırılmıştır. Yine bu veriler kullanılarak nehre QUAL2EU ve QUAL2K su kalite modelleri uygulanmıştır. Modelleme çalışmasının model kalibrasyonunda yıllık, kurak ve yağışlı dönem ortalama konsantrasyonları kullamlmıştir. Elde edilen model sonuçlan QUAL2EUiçin 15 parametre, QUAL2K için 3 parametre yorumlanarak değerlendirilmiştir. Model parametreleri çoğunlukla ölçülen değerlerle uyumlu çıkmıştır. Büyük Melen Nehri'nin içme suyu amaçlı kullamlabilmesi için bu matematiksel modeller yardımı ile farklı senaryojar üretilerek yapılması gerekenler ortaya konmuştur. Senaryo sonuçlarına göre Büyük Melen Nehir sisteminin kirlenmesinde yayılı yüklerin oldukça etkili olduğu görülmüştür.

WATER QUALITY MODELLING OF THE RIVER BUYUK MELEN AND BRANCHES SUMMARY Key Words : The Efteni Basin, The River Buyuk Melen, Water quality class, The Modelling of the water quality, QUAL2EU, QUAL2K The research in the River Büyük Melen and its branches, between October 2000 and September 2001 every month the water samples were taken periodically and analised from eleven different points to check the water quality class and obtain the application models. These water samples which were taken; the color, DO, pH, COD, BOD, N02"-N, N03"~N, NH4+-N, P04+-P, SO^, CHL-A, Cr, Fe, Cu, Pb, Zn, Fenol, CN, Fekal Koliform, Ca, SS, Mg, bicarbonat, total hardness, total alcalinite, the parameters of electrical conductivity were examined. The obtained results from the water samples were checked and eveluated according to the water pollution regulations, EU and the quality criterions of the water classes. The regulator which will be built in the water basin is the value of A and C group parameters the IV. quality class, according to B group parameters are HL class, D group parameters are n. clas water quality. According to EU values the water quality classes which had been evaluated before were found out approximately harmonious. In another study which was found BMWP, TBI and BBI there were clearly harmonious between our study and the study above. In addition to this study these values which were taken out as yearly, drought and rainy terms were interpreted on the arithmetical avarge and their relations With the causes of pollution and polluted sources were searched and then this data was used QUAL2EU and QUAL2K with the river. In modelling study of model calibration drought and rainy terms avarge consantrastion were used yearly. The model results which had been supplied were evaluated for QUAL2EU 15 parameters for QUAL2K 3 parameters. Its model parameters mostly were harmonized with the evaluated values. In order to be drinking water the river Büyük Melen, different scenarios with the help of mathematical modelling were produced and the solutions were put forward. According to the results of the scenarios tb.e pollution system pn the river Büyük Melen, the spreading pollution load has been found highly effective. XXV