Bir fabrikada çalışanların psikolojik sermaye ve uykululuk düzeylerinin iş kazası oluşumuna etkisinin incelenmesi

Abstract

GİRİŞ VE AMAÇ: İş kazası iş sağlığının en önemli unsurlarından biridir. Çok sayıda birey iş kazaları sonucunda sosyal ve ekonomik açıdan önemli sorunlar yaşamaktadır. Çalışmamızda bir fabrikada çalışanların psikolojik sermaye ve uykululuk düzeylerinin iş kazası oluşumuna etkisinin incelenmesi hedeflenmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM: Araştırmaya 15 Mayıs - 31 Temmuz 2016 tarihlerinde, özel bir fabrikada çalışan 658 birey dahil edilmiştir. Veriler, Görüşme Formu, Psikolojik Sermaye Ölçeği (PSÖ) ve Epworth Uykululuk Ölçeği (EUÖ) kullanılarak toplanmıştır. Analizler bilgisayar ortamında Lilliefors‟lu Kolmogorov-Smirnov testi, histogram grafiği, normal dağılım eğrisi, skewness ve kurtosis, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis Varyans Analizi, Benforonni düzeltme testi, Pearman's Korelasyon analizi testleri ile değerlendirilmiştir. BULGULAR: Çalışmadaki bireylerin yaş ortalamasının 31,17±7,29, %96,4'ünün erkek olduğu; %10,5'inin vardiyalı, %82,1'inin üretim departmanında çalıştığı ve %54,1'inin her gün düzenli 6-8 saat uyuduğu bulunmuştur. Çalışanların %12,8'i bir iş kazası geçirmiştir. İş kazası geçirmiş bireylerin EUÖ puan ortalaması 5,63±4,60, iş kazası geçirmeyenlerin ise 3,05±3,68 olarak bulunmuştur. İş kazası geçiren bireylerin EUÖ puan ortalaması, geçirmeyenlere göre anlamlı olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır (p>0.05). İş kazası geçirmeyen bireylerin, iş kazası geçirenlere göre psikolojik dayanıklılık (z=-0,442, p=0,659>0,05) ve öz yeterlilik (z=-6,238, p=0,004>0,05) algıları anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur. İş kazası geçirme durumuna göre ölçeğin iyimserlik (z=-0,019, p=0,985>0,05) ve umut (z=-0,689, p=0,218>0,05) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılıklar saptanmamıştır. SONUÇ: İş kazası geçiren bireylerin gündüz uykululuk durumunun daha yüksek, psikolojik sermeye düzeylerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. İş kazası geçirme durumunun psikolojik dayanıklılık ve öz yeterlilik algısını olumsuz etkilediği saptanmıştır. İş kazası geçiren bireylerin diğerlerine göre iyimserlik ve umut algılarında fark bulunmamaktadır. Anahtar Kelimeler: Çalışma Yaşamı, Etkili Faktörler, Gündüz Uykululuk Hali, İş Kazaları, Psikolojik Sermaye.

INTRODUCTION AND OBJECTIVE: Work accidents are one of the most important elements of occupational health. A great number of individuals encounter significant problems and losses in social and economic terms as a result of work accidents. This study aims at examining the effect of psychological capital and sleepiness levels of the workers in a factory on occurrence of work accidents. TOOLS AND METHOD: The study covered 658 workers, aged 18-65, working at a private factory, between 15 May – 31 July 2016. Data was collected with the Interview Form, prepared by the author, Psychological Capital Scale (PCS) and Epworth Sleepiness Scale (ESS). Data was evaluated with Lilliefors' Kolmogorov-Smirnov test, histogram graph, normal distribution curve, skewness and kurtosis, Mann Whitney U test, Kruskal Wallis Variance Analysis, Benforonni correction test, Pearman's Correlation analysis tests. FINDINGS: Individuals included into the study had a mean age of 31,17±7,29; 96,4% were male; 10,5% worked in shifts; 82,1% worked in the production department and 54,1% slept 6-8 hours regularly every day. 12,8% of the workers were involved in a work accident. Mean ESS score of individuals who previously had a work accident was 3,05±3,68 while this scope was 3,05±3,68 for those who did not have an accident. It was found that the ESS mean score of those who had a work accident was significantly higher compared to those who did not have an accident (p>0,05). It was observed that the psychological endurance (z=-0,442, p=0,659>0,05) and self-efficacy (z=-6,238, p=0,004>0,05) perceptions of workers who did not have an accident were significantly higher than that of those who had an accident. Significant differences could not be found between mean optimism (z=-0,019, p=0,985>0,05) and hope (z=-0,689, p=0,218>0,05) scores by the condition of having a work accident. CONCLUSION: It was found that individuals who had a work accident had higher sleepiness conditions during daytime and lower their psychological capital levels. The condition of having a work accident had a negative effect on perception of psychological endurance and self-efficacy. No difference is found in the optimism and hope perceptions of workers who had an accident compared to others. Keywords: Work-life, Effective Factors, Daytime Sleepiness, Work Accidents, Psychological Capital