İşletme düzeyi faaliyetlerinin sipariş karlılığına etkisinin AHP ve TOPSIS yöntemleriyle analiz edilmesi ve bir uygulama

Abstract

Üretim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, yatırımlara bağlı sabit maliyetlerin ve işletme giderlerin artması, müşteri istek ve beklentilere bağlı ürün çeşitliliğin artması nedeniyle işletmelerin maliyet yönetim araçlarının etkinliği azalmıştır. Mevcut araçların işletmelerin stratejik karar noktalarında yeterince veri sağlayamaması, yeni yönetim araçlarının oluşmasına neden olmuştur. Değişen işletme koşulları altında, işletme faaliyetleri ile maliyet arasındaki iyileştirmeyi açıklayabilmek üzere geleneksel maliyetleme yöntemlerinin yerine FTM (Faaliyet Tabanlı Maliyetleme) sistemi oluşturulmuştur. FTM sistemi, maliyetlerin güvenilir ve doğru dağıtılması sağladığı kadar MHK analizi gibi stratejik yönetim araçlarının da etkinliğini artırmıştır. Ancak, işletme düzeyi faaliyetlere ait gider kalemlerinin ağırlıklarının artması ve maliyet sistemlerinin sınaî maliyet üzerinden kurulmaya devam etmesi, FTM sisteminin analiz çalışmalarında sağladığı etkinin kısıtlı kalmasına neden olmuştur. Çalışmanın amacı, işletme düzeyi giderlerinin maliyet sistemine yansıtılmasının, MHK analizi sonuçlarına etkisini araştırmaktır. Bunun için, parlak çelik sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede, değişken ve tam maliyet yöntemlerine göre FTM sistemi kurulmuştur. Kurulan maliyet sistemlerine bağlı olarak, sekiz kriterli MHK analizi gerçekleştirilmiştir. Kriterlerin ağırlıklandırılması AHP metodu ile yapılmış ve analiz TOPSIS ile gerçekleştirilmiştir. Analizlerin sonucuna bağlı olarak, FTM sistemindeki işletme düzeyi faaliyet maliyetlerinin yansıtılmasını durumunun, siparişlerin ve müşterilerin karlılık düzeyine ve öncelik sıralamasına olan etkisi değerlendirilmiştir. Ayrıca, TOPSIS yöntemine göre elde edilen sonuçlara göre yapılan üretim planında, işletme karlılığının nasıl değiştiği incelenmiştir.

The effectiveness of cost management tools decreased due to developments in production technologies, fixed costs and operating costs due to investments, and changes in customer demands and expectations. The inability of the existing vehicles to provide enough data at the strategic decision points of the enterprises has led to the formation of new management tools. Under the changing operating conditions, FTM (Activity Based Costing) system was established instead of traditional costing methods in order to explain the relationship between activities and cost. The FTM system has increased the effectiveness of strategic management tools such as CVP analysis as well as reliable and accurate distribution of costs. However, the effect of the FTM system in analysis studies was limited due to the establishment of cost systems according to the variable costing method. The purpose of this study is to investigate how the results of CVP analysis will be affected if the management level expenses are reflected in the cost system. For this purpose, FTM system was established according to variable and full costing methods in a company in bright steel sector. Then, CVP analysis was applied. The weighting of the criteria was done by AHP method and the analysis was performed with TOPSIS. The effect of the change in costing method on the profitability level and priority of the orders and customers was evaluated. In addition, according to the results obtained according to TOPSIS method, the profitability of the company has been examined in the production plan.