Yakın Dönem Sahîh-i Müslim Şerhlerinin Şekil ve Muhteva Analizi-Fethu'l-mün'im Örneği- = Form and Content Analysis of Recent Sahihi Muslim Commentaries-Fethu'l-mün'im Example-

Abstract

Bu çalışmada; hadis tarihinin önemli simalarından Müslim b. Haccâc'ın (ö.261/875) tasnif ettiği Sahîh-i Müslim üzerine akademisyen bir hadisçi olan Musa Şahin Lâşin'in (ö. 2009) kaleme aldığı Fethu'l-mü'nim şerhu Sahîh-i Müslim adlı şerhi, doküman inceleme ve betimsel analiz yöntemleriyle incelenmiştir. Ayrıca çalışma, son asırda Arapça yazılan sekiz, Türkçe kaleme alınan bir Sahîh-i Müslim şerhinin şekil, muhteva ve yöntem açısından mukayesesini de kapsamaktadır. Üç bölümden oluşan tezin ilk bölümünde Musa Şahin'in hayatı ana hatlarıyla ele alınarak eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölüm Fethu'l-mü'nim şerhu Sahîh-i Müslim'in şekil ve muhteva analizini kapsamaktadır. Bu bölüm Şahin'in şerhini öne çıkaran özgün sistematiği doğrultusunda üç başlık halinde incelenmiştir. Zira Musa Lâşin, Sahîh-i Müslim'i son derece sistematik olarak üç temel başlık altında şerh etmiştir. Hadisleri önce "el-ma'na'l-âm" başlığı altında, ele alınan konuya dair genel perspektif verecek şekilde bütüncül olarak yorumlamıştır. İkinci başlık olan "el-mebâhisü'l-arabiyye" bölümünde hadislerde yer alan dilsel unsurları Sarf, Nahiv ve Belagât açısından izah etmiştir. "Fıkhu'l-hadis" adlı üçüncü kısımda ise hadislerin muhtevî olduğu itikadî, fıkhî, ahlâkî, sosyo-kültürel ilke ve prensipleri konu edinmiştir. Yazar bu sistematikle genel bakış kısmında konunun temel yapısını gösterirken, Arapça bahislerinde bu yapının dilsel zeminini, fıkhu'l-hadis kısmında ise inanç, ibadet, muamelât, ahlak, sosyal ve kültürel unsurlarını ortaya koymuştur. Özgün şerh yöntemi ve hadislere "genel bakış" bölümüyle diğer Sahîh-i Müslim şerhlerinden ayrılan eserin bu sistematik üzere kurulmasında yazarının eğitimci olmasının etkisi olduğu söylenebilir. Ayrıca bu modern sistematik şerh yönteminin "Usul-ü şerhi'l-hadis" kavramıyla ifade edilebilecek bir kavramsallaştırmaya da öncülük edebileceği düşünülebilir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise son asırda Arapça yazılan sekiz, Türkçe kaleme alınan bir şerhin muhtevası kısaca tanıtılarak bu eserler birbiriyle farklı açılardan mukayese edilmiş, aralarındaki benzerlik ve özgün yönler ortaya çıkartılmıştır. Yakın dönemde kaleme alınmış bu dokuz şerh, Sahîh-i Müslim Mukaddimesini şerhleri, ricâl ve sened hakkında bilgi sunmaları, cerh-ta'dîlin işlevselleği, muhtevaları, yorum sistematikleri, Sahîh'in kitap ve bâblarındaki tasarrufları, dil ve üslupları, güncel meselelere temas edip etmemeleri ve kaynak kullanımları bakımından birbiriyle mukayese edilmiştir.

In this study; the commentary of Fethu'l-mu'nim sharhu Sahîh-i Muslim, written by Musa Şahin Lâşin (d. 2009), an academic hadith scholar, on Sahih-i Muslim, which was classified by Muslim b. Hajjâc (d. 261/875), one of the important figures of hadith history, was examined with document review and descriptive analysis methods. In addition, the study includes a comparison of eight commentaries of Sahih-i Muslim written in Arabic and one commentary of Sahih-i Muslim written in Turkish in the last century in terms of form, content and method. In the first part of the thesis consisting of three parts, Musa Şahin's life is outlined and information is given about his works. The second part covers the form and content analysis of Fethu'l-mu'nim sharhu Sahîh-i Muslim. This part is examined under three headings in line with the original systematics that highlights Sahin's commentary. For Musa Lâşin has commented on Sahih-i Muslim very systematically under three main headings. First, he has interpreted the hadiths in a holistic manner under the heading "el-ma'na'l-âm" in a way that will give a general perspective on the subject under consideration. In the second heading, "el-mebâhisü'l-arabiyye", he has explained the linguistic elements in the hadiths in terms of Sarf, Nahiv and Rhetoric. In the third section, "Fiqh al-hadith", he has addressed the theological, jurisprudential, ethical and socio-cultural principles and principles that the hadiths contain. While the author shows the basic structure of the subject in the general overview section with this systematic, he has revealed the linguistic basis of this structure in the Arabic sections and the belief, worship, transactions, ethical, social and cultural elements in the fiqh al-hadith section. It can be said that the work, which is distinguished from other Sahih-i Muslim commentaries with its original commentary method and "general view" section on hadiths, was established in this systematic manner due to the fact that its author was an educator. It can also be thought that this modern systematic commentary method can lead to a conceptualization that can be expressed with the concept of "Usul-u Şerhi'l-Hadith". In the third part of the study, the contents of eight commentaries written in Arabic and one written in Turkish in the last century are briefly introduced and these works are compared with each other from different perspectives, revealing the similarities and original aspects between them. These nine commentaries written in recent times are compared with each other in terms of their commentaries on the Introduction of Sahih-i Muslim, providing information on rijal and chain of narrators, the functionality of cerh-ta'dil, their content, their systematic interpretation, their use of the books and chapters of Sahih, their language and style, whether they touch on current issues, and their use of sources.