İslami Finansal Gelişmenin Çevre Üzerindeki Etkisi = The Impact of Islamic Financial Development on Environmental

Abstract

Ekonomik büyümenin temel belirleyicilerinden biri olan finansal gelişme, ekonomik faaliyetlerin etkin bir şekilde finanse edilmesini sağlayarak yatırımları ve büyümeyi destekleyen bir süreçtir. Ancak günümüzde ekonomik büyümenin yanı sıra çevresel etkiler de giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu bağlamda, faizsiz finansal araçlar, risk paylaşımı ve etik ilkelere dayanan İslami finans, konvansiyonel finanstan farklı olarak çevresel sürdürülebilirliğe daha duyarlı bir yaklaşım sunma potansiyeline sahiptir. Bu çalışma, finansal gelişmenin çevre üzerindeki etkilerini inceleyerek, İslami finansın bu süreçteki rolünü değerlendirmeyi amaçlamaktadır. 2013-2022 yılları arasını kapsayan ve BAE, Bangladeş, Endonezya, Kuveyt, Malezya, Nijerya, Pakistan, Suudi Arabistan, Türkiye, Umman ve Ürdün olmak üzere 11 İslam ülkesini içeren panel veri analizi yoluyla, İslami ve konvansiyonel finansal gelişme ile ekonomik büyümenin çevre üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Çalışmada, yatay kesit bağımlılığının bulunmaması ve aykırı gözlemler ile değişen varyansın varlığı dikkate alınarak, Huber (1964) tarafından geliştirilen Robust En Küçük Kareler (RLS) yöntemi tercih edilmiştir. Böylece, aykırı gözlemler ve değişen varyans kaynaklı sapmalar minimize edilerek, elde edilen sonuçların güvenilirliğini artırılmış ve modelin istatistiksel sağlamlığı desteklenmiştir. Ayrıca, literatürde yaygın olarak kullanılan dar çevresel göstergelerin aksine, kapsamlı ve çok boyutlu iki gösterge olan ekolojik ayak izi ve yük kapasitesi faktörü kullanılmıştır. Hem LEF hem de LLCF modelinin analiz bulguları, değişkenler arasında anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak beklentilerin aksine, İslami finansal gelişmenin çevresel etkisi olumsuz bulunurken, konvansiyonel finansal gelişme çevreye olumlu katkı sunmaktadır. Ayrıca, EKC ve LCC hipotezleri aracılığıyla test edilen ekonomik büyümenin çevre üzerindeki doğrusal olmayan etkileri desteklenmemektedir.

Financial development, a key determinant of economic growth, supports investments and growth by efficiently financing economic activities. However, alongside economic growth, its environmental impacts are increasingly significant. Unlike conventional finance, Islamic finance offers a more sustainability-oriented approach through interest-free instruments, risk sharing, and ethical principles. This study investigates the environmental impacts of financial development and evaluates the role of Islamic finance within this context. Employing panel data analysis, it examines the relationship between Islamic financial development, conventional financial development, economic growth, and the environment across 11 countries (UAE, Bangladesh, Indonesia, Kuwait, Malaysia, Nigeria, Pakistan, Saudi Arabia, Turkey, Oman, and Jordan) from 2013 to 2022. To ensure robustness against heteroskedasticity and outliers, the study utilizes the Robust Least Squares (RLS) method proposed by Huber (1964). This enhances the reliability and statistical soundness of the findings. In contrast to most previous research, the study adopts two comprehensive environmental indicators: Ecological Footprint (LEF) and Load Capacity Factor (LLCF). The results show statistically significant relationships between the variables. Unexpectedly, Islamic financial development is found to have a negative environmental impact, while conventional financial development contributes positively. Furthermore, nonlinear effects of economic growth on the environment, tested through the EKC and LCC hypotheses, are not supported.