Engelli dostu insan kaynakları yönetimi: Büyükşehir belediyeleri için bir model önerisi = Disabled-friendly human resources management: A model proposal for metropolitan municipalities

Abstract

İşletmelerin rekabet stratejileri belirlemelerinde ve uygulamalarında İnsan Kaynakları Yönetimi (İKY) anlayışı kilit bir rol oynamaktadır. Örgütsel değişimi ve stratejileri gerçekleştirmek için insan kaynağının daha dinamik bir şekilde kullanılması gerekir. Bu anlamda engelli çalışanların da bu kapsama alınarak ve İK uygulamaları yoluyla onlara kolaylaştırıcı bir ortam yaratılmalı ve gelişim fırsatları sunulmalıdır. Çalışmanın amacı; Marmara Bölgesi Büyükşehir Belediyeleri ve diğer iki bölge Büyükşehir Belediyesi olmak üzere toplam yedi Büyükşehir Belediyesi örnekleminde, engelli çalışanlara yönelik İKY ve uygulamalarının incelenerek, olgu ve ideal arasındaki farklılıkların tespit edilmesi ve sonucunda Türkiye'de yerel yönetimler olarak büyükşehir belediyelerine yönelik engelli dostu İKY modeli önerisinin sunulması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda çalışma; "Marmara Bölgesi Büyükşehir Belediyeleri'nde ve diğer iki bölge Büyükşehir Belediyesi'nde görev yapan engelli çalışanlara yönelik engelli dostu hangi İK politikalarını, uygulamalarını hangi kapsamda, ne yönde ve nasıl uygulamaktadır?" sorusuna yanıt aramaktadır. Literatür taraması sonucu, Engelli Dostu İKY sistemi faktörleri; Yetenek-Motivasyon-Fırsat (YMF) teorisi çerçevesinde; Yetenek: İşe Alma ve Yerleştirme, İK Planlaması, İş Analizi, Eğitim ve Geliştirme, Motivasyon: Ücret Yönetimi ve Ödül Sistemi, Performans Değerlendirme, Kariyer Yönetimi, Fırsat: Örgüt Kültürü, Çalışan Katılımı, Sendikalarla İletişim olarak belirlenmiştir. Çalışmanın örneklem grubu ise, yedi büyükşehir belediyelesinde üst ve orta kademede görev yapan İK yöneticileridir. Örneklem grubunun belirlenmesinde kuramsal örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma yaklaşımı olarak, Nitel Araştırma yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma yöntemine bağlı olarak, araştırma deseni; Çoklu Vak'a Çalışması, araştırma analiz yöntemi İçerik Analizi olarak belirlenmiştir. Literatür incelemesi sonrasında oluşturulan yarı yapılandırılmış soru formu kullanılmıştır. Örneklem grubunda 23 İK yöneticisiyle görüşme yapılmış 3 tema kapsamında 10 alt soru sorulmuştur. Literatür ve sahadan elde edilen verilerin analizinde MAXQDA programı yardımıyla kodlar, kategoriler, temalar belirlenerek veriler analiz edilmiştir. Yapılan değerlendirme sonucu belediyelerde engelli çalışanlara yönelik bir Engelli Dostu İKY sisteminin olmadığı, engelli çalışanlara yönelik uygulamaların az olduğu ya da hiç olmadığı olan uygulamaların ise engelli çalışanları ihtiyaçlarını tam olarak karşılamadığı saptanmıştır. Bu kapsamda sahadan ve literatürden elde edilen verilere yönelik Türkiye'ye özgü bir Engelli Dostu İKY modeli sunulmuştur.

e concept of HRM plays a key role in determining and implementing competitive strategies for businesses. In order to realize organizational change and strategies, human resources should be used more dynamically. In this sense, disabled employees should be included in this scope and a facilitating environment should be created for them through HR practices and development opportunities should be provided. The purpose of the study is to examine the HRM and practices for disabled employees in a total of seven metropolitan municipalities, including the Marmara Region Metropolitan Municipalities and the other two regional metropolitan municipalities, to determine the differences between the fact and the ideal, and as a result, to present a disability-friendly HRM model proposal for metropolitan municipalities as local governments in Turkey. In this context, the study seeks an answer to the question of "Which disabled-friendly HR policies and practices are implemented for disabled employees working in the Marmara Region Metropolitan Municipalities and the other two regional metropolitan municipalities, in what scope, in what direction and how?" In this context, the study seeks an answer to the question of "Which disabled-friendly HR policies and practices are implemented for disabled employees in Marmara Region Metropolitan Municipalities, in what scope, in what direction and how?" As a result of the literature review, Disabled-Friendly HRM system factors; Within the framework of the Ability- Motivation-Opportunity- (AMO) theory; Talent: Recruitment and Placement, HR Planning, Job Analysis, Training and Development, Motivation: Wage Management and Reward System, Performance Evaluation, Career Management, Opportunity: Organizational Culture, Employee Participation, Communication with Unions. The sample group of the study is HR managers working at upper and middle levels in metropolitan municipalities. Purposeful sampling method was used in determining the sample group. Qualitative Research method was used as the research approach. Depending on the research method, the research design was determined as Multiple Case Study, and the research analysis method was determined as Content Analysis. A semi-structured questionnaire form was used after the literature review. 23 HR managers were interviewed in the sample group and 10 sub-questions were asked within the scope of 3 themes. In the analysis of the data obtained from the literature and the field, codes, categories, themes were determined with the help of MAXQDA program and the data were analyzed. As a result of the evaluation, it was determined that there was no Disabled Friendly HRM system for disabled employees in municipalities, and the practices for disabled employees were few or nonexistent, and the practices that were not fully met the needs of disabled employees. In this context, a Disabled Friendly HRM model specific to Turkey has been presented based on data obtained from the field and literature.