Hz. Peygamber döneminde bitki kültürü: otlar = Plant culture in the period of the prophet muhammed : Herbs

Abstract

Bitkiler tarih boyunca insanların temel ihtiyaçlarının karşılanmasında etkin bir rol oynamıştır. Bu açıdan toplumların bitkilerle kurdukları ilişkiyi incelemek onların sosyal ve kültürel yaşantısı hakkında geniş ölçüde bilgi elde etmek demektir. Hz. Peygamber döneminde Arap Yarımadası'nda tespit edilebilen ot türlerini konu edinen bu çalışma, incelenen bitkilerin sosyokültürel hayata yansımasını ve bunların gündelik yaşamdaki yerini mercek altına almaktadır. Tespitlerimiz arasında otların isimleri, genel özellikleri, kullanım alanları, hangi coğrafî bölgelerde ve iklim koşullarında yetiştikleri bulunmaktadır. Ayrıca ticaret, ziraat, hayvancılık, gıda, sağlık, halk edebiyatı ve folklora yansıyan özellikleri incelenmiştir. Hz. Peygamber dönemiyle sınırlı olan bu çalışmada ot türlerinin sosyokültürel hayata tesir eden yönleri İslâm öncesi ve sonrasına ait örnekler de göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. Tezimizde, bölgelere göre farklı isimlerle tanımlanan, bu yüzden ismi tartışmalı hale gelen ve yanlış tercüme edilen otlar hakkında titiz bir inceleme yapılmıştır. Öte yandan Hz. Peygamber döneminde bazı dinî uygulamalarda kullanılan ot türleri hakkında yapılan tartışmalar incelenmiştir. Hangi görüş ve hükümlerin Hz. Peygamber dönemindeki uygulamalarla paralellik veya farklılık gösterdiği bitki kültürünün zaman içinde geçirdiği değişim bağlamında ortaya konulmuştur. Yaptığımız detaylı araştırmalar neticesinde bazı medeniyetlerin bitki kültürünün tarih perspektifiyle ele alındığı, ancak İslâm medeniyetinin hiçbir dönemi böylesi bir incelemeye tâbi tutulmadığı görülmüştür. Bu alandaki çalışmalar, daha ziyade Arap nebât tarihinde eser veren âlimler üzerinden genel hatlarıyla sunan araştırmalarla sınırlı kalmıştır. Bu sebeple çalışmamız İslâm tarihi alanında bitki merkezli yapılmış ilk sistematik araştırma olma özelliğine sahiptir. Bununla birlikte belirtmemiz gerekir ki tezimiz, Hz. Peygamber döneminde Arap Yarımadası'nda yetişen ve kullanılan bitkilerin bir bölümünü oluşturan bazı ot türleriyle sınırlıdır. Ağaçlar, çalılar, zekâtı alınan tahıllar (arpa, darı vb.) ve ticaret yoluyla gelen otlar (safran, vers vb.) konu dışında tutulmuştur. Bu hususlarla ilgili meseleler ayrı bir çalışmanın ürünü olacak mahiyettedir.

Plants have played an active role in meeting the basic needs of people throughout history. In this respect, analysing the relationship of societies with plants means obtaining a wide range of information about their social and cultural life. This study, which focuses on the herb species that can be identified in the Arabian Peninsula during the Prophet's time, examines the reflection of the plants examined on sociocultural life and their place in daily life. Among our findings are plant names, general characteristics, areas of use, geographical regions and climatic conditions in which they grow. In addition, the features reflected in trade, agriculture, animal husbandry, food, health, folk literature and folklore are analysed. In this study, which is limited to the Prophet's period, the aspects of herb species affecting sociocultural life were evaluated by considering examples from before and after Islam. In our thesis, a meticulous examination has been made about the herbs whose names are controversial, defined with different names according to regions and mistranslated. On the other hand, the discussions about the types of herbs used in some religious practices during the Prophet's time have been analysed. Which views and judgements are parallel to or different from the practices of the Prophet's time are revealed in the context of the changes in plant culture over time. As a result of our detailed research, it has been observed that the plant culture of some civilisations has been examined from the perspective of history, but no period of Islamic history has been subjected to such an examination. Studies in this field have been limited to studies presenting the history of Arabian vegetation in general terms. For this reason, our study is the first plant-centred research in the field of Islamic history. However, it should be noted that our thesis is limited to some types of herbs that were grown and used in the Arabian Peninsula during the Prophet's time. Trees, shrubs, grains (barley, millet, etc.) for which zakat is collected, and herbs that come through trade (saffron, vers, etc.) are excluded from the subject. The issues related to these matters are of a nature to be the product of a separate study.