El-Ümm adlı eseri çerçevesinde İmâm Şafiî'nin dil anlayışı = Understanding of language within the framework of Imam Shafi'i's work Named Al-Umm

Abstract

el-Ümm Adlı Eseri Çerçevesinde İmam Şâfiî'nin Dil Anlayışı isimli bu tezde İmam Şâfiî'nin dile dair görüşleri ele alınmıştır. Şâfiî'nin er-Risâle'de ortaya koyduğu beyan teorisi bu araştırmada bir metin yorum metodu olarak ele alınmıştır. Araştırma sırasında hem beyan teorisinin anlaşılması ve yorumlanmasında hem de fürû-i fıkıhta dile dayalı yorumlarının tespitinde İmam Şâfiî'nin el-Ümm isimli eserine başvurulmuştur. İmam Şâfiî'nin beyan teorisine çalışmanın birinci bölümünde yer verilmiştir. Zira Şâfiî'nin dil düşüncesi beyan kavramı çerçevesinde şekillenmiştir. Beyan teorisinin en önemli dayanaklarından biri vahiy dilinin Arabî olmasıdır. Şâfiî'nin Kur'ân'ı Arabî olarak nitelemesi vahyin mesajının Arapçaya has üsluplar çerçevesinde iletilmesi anlamına gelmektedir. Şâfiî'ye göre Arapçaya has olan bu üslupların en önemlisi Arap dilinin esnek olmasıdır. Şâfiî, bu esnekliği ittisa' olarak isimlendirmiş ve bu kavramla dilin kesinliği problemine işaret etmiştir. Şâfiî, dildeki belirsizlikten kaynaklı sorunların çözümünde beyan yetkisini Hz. Muhammed'e has kılmıştır. Böylece haber-i vahid Şâfiî'nin beyan teorisinin en önemli parçası haline gelmiştir. Bu araştırmanın birinci bölümünde Şâfiî'nin beyan teorisi; Kur'ân'ın Arabîliği, Kur'ân'ın çevirisinin imkânı ve dilde ittisa' olgusu bağlamında ele alınmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde Şâfiî'de umum lafızları ele alınmış ve bu konunun dil ilimleri ile ilişkisi dilde ittisa' ve vaz' ilmi çerçevesinde kurulmuştur. Böylece hem usul disiplini ile dil ilimlerinin kesişen problemleri tespit edilmeye çalışılmış hem de Şâfiî'deki vaz' düşüncesinin izleri takip edilmiştir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise Şâfiî'ye muhtelif görüşlerin nisbet edildiği dil ile ilgili konular ele alınmıştır. Böylece Şâfiî'nin ilgili konulardaki düşüncesi kendi açıklamaları üzerinden netleştirilmeye çalışılmıştır.

In this thesis titled Imam Shafi'i's Understanding of Language within the Framework of Al-Umm, the language related views of Imam Shafi'i are examined. The theory of bayan, presented by Shafi'i in Al-Risala is considered in this study as a method of textual interpretation. During the research, Imam Shafi'i's work Al-Umm was referenced both for understanding and interpreting the theory of bayan and for identifying language-based interpretations in the branches of Islamic jurisprudence. The first part of the study is dedicated to Shafi'i's theory of bayan, as his thoughts on language were shaped within the framework of this concept. One of the most important foundations of the theory of bayan is the Arabic nature of the language of revelation. Shafi'i's characterization of the Qur'an as Arabic implies that the message of revelation is conveyed through styles unique to the Arabic language. According to Shafi'i, the most important of these unique styles is the flexibility of the Arabic language. Shafi'i referred to this flexibility as Ittisa' and used this concept to address the issue of certainty in language. Shafi'i attributed the authority of bayan in resolving language related ambiguities specifically to the Prophet Muhammad (pbuh). Thus, the solitary report (Khabar Al-Wahid) became the most crucial component of Shafi'i's theory of bayan. In the first part of this research, Shafi'i's theory of bayan is discussed in the context of the Arabic nature of the Qur'an, the possibility of translating the Qur'an, and the phenomenon of Ittisa' in language. The second part of the research addresses the general terms (umum lafz) in Shafi'i's thought and establishes the relationship of this topic with linguistic sciences within the framework of ittisa' and the science of wad' (the science of language establishment). In this way, efforts are made to identify the intersecting problems of the discipline of Usul and linguistic sciences, as well as to trace the influences of Shafi'i's thoughts on the science of wad'. The third and final part of the study discusses various language-related issues attributed to Shafi'i's views. In this way, an attempt is made to clarify Shafi'i's thoughts on these matters through his own explanations.