Türkiye-Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması Karşılıklı Ticarette Etkili Oldu Mu? = Was the Turkey-Jordan Free Trade Agreement Effective in Bilateral Trade?

Abstract

Bu çalışma, Mart 2011'de yürürlüğe giren ve 22 Kasım 2018'de Ürdün tarafından ekonomik etkilerinin olumsuz olduğu gerekçesiyle feshedilen Ürdün-Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması'nın etkisini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Serbest ticaret anlaşmaları, taraf ülkeler arasında dış ticaretin kolaylaştırılmasına katkıda bulunan ekonomik entegrasyon modellerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ancak, bu anlaşmaların dış ticaret üzerindeki etkilerine dair literatürde görüş ayrılıkları mevcuttur; bazı çalışmalar olumlu etkilerden bahsederken, diğerleri olumsuz etkiler ya da belirgin bir etki olmadığını öne sürmektedir. Bu çalışmada, Ürdün ve Türkiye'nin ihracat uzmanlık endekslerini hesaplamak ve bu endeksleri üç dönemde (anlaşma öncesi, anlaşma süresi ve anlaşma sonrası) karşılaştırmak için 2002:Q1 - 2023:Q4 dönemi için çeyreklik veriler kullanılmıştır. Ayrıca, iki ülkenin Serbest Ticaret Anlaşmaları ile dış ticaret arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişkiler, iki ülkenin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve Ürdün Dinarı'nın Türk lirası karşısındaki nominal döviz kuru verileri dikkate alınarak Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Modeli (ARDL) kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda Türkiye ve Ürdün arasında imzalanan anlaşmanın Ürdün'e olumlu açıdan fayda sağlayarak ihracat uzmanlaşma endeksini yükselttiği diğer taraftan Türkiye için ihracatta uzmanlaşma endeksini düşürdüğü bulunmuştur. Uzun vadede, hem Ürdün hem de Türkiye'nin GSYİH'sının yanı sıra Serbest Ticaret Anlaşması'nın Türkiye'nin Ürdün'e olan ihracatı üzerinde olumlu bir etkisi olduğu, ancak Ürdün Dinarı'nın döviz kuru Türkiye'nin Ürdün'e olan ihracatı üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'nin Ürdün'den ithalatı açısından, Serbest Ticaret Anlaşması değişkeni istatistiksel olarak anlamlı ve olumlu bir etki göstermiştir. Bu bulgu, İhracat Uzmanlık Endeksi analizi sonuçlarıyla uyumludur; her iki analiz de anlaşmanın Ürdün'ün ihracatı üzerinde olumlu bir etki yarattığını ortaya koymaktadır. Kısa dönem analizinde ise, Ürdün Dinarı'nın döviz kurunun Türkiye'nin ihracatı üzerinde olumlu etkileri olduğu, ancak Serbest Ticaret Anlaşması'nın olumsuz bir etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Türkiye'nin ithalatı açısından, yalnızca Ürdün'ün GSYİH'sının olumlu bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Ürdün'ün Serbest Ticaret Anlaşması'nın Ürdün ekonomisine zarar verdiği iddiasının, ihracatta uzmanlaşma endeksi skorları ve ARDL modeli istatistiksel sonuçlarına göre doğru olmadığı ifade edilebilir.