Halife Mu'izz-Lidînillâh döneminde Fâtımî Devleti (341-365/953-975) = State of the Fatimid in the Caliph al-Mu'izz Li-dîn Allâh period (341-365 / 953-975)

Abstract

Şiî-İsmâilî anlayışa sahip Fâtımî Devleti, 297 (909) yılında Mağrib bölgesinde yer alan İfrîkıye'de kurulmuştur. Fâtımîler, ilk halifeden itibaren batıda Mağrib'in geri kalan kısmını, doğuda ise Mısır'ı ele geçirmeyi hedeflemişlerdir. Fâtımîler'i bu hedefe ulaştıran isim dördüncü Halife Mu'izz-Lidînillâh olmuştur. Tahta çıktığı andan itibaren aktif bir siyasî ve askerî mücadele yürüten Mu'izz kısa sürede, Mağrib'in tamamında hâkimiyet sağlamayı başarmıştır. Böylece bölgedeki isyancı kabileler itaat altına alınırken, Endülüs Emevî Devletinin bu bölge üzerindeki nüfuzu kırılmıştır. Sicilya ve İtalya'nın güneyinde Bizans İmparatorluğuna karşı kesin bir üstünlük elde eden Mu'izz, Fâtımîler'in Akdeniz'in batısında hâkimiyetlerini sürdürmelerini sağlamıştır. 358 (969) yılında Mısır'ı, ardından Bilâdüşşam'ı ele geçiren Mu'izz, kendisinden önceki halifelerin gerçekleştiremediği büyük bir başarıya imza atmıştır. Böylece Hicaz'da hutbelerin kendi adına okunmasını sağlayan Mu'izz İslâm dünyasında büyük bir güç haline gelmiştir. Daha sonra pek çok İslâm Devletinin desteklediği Karmatîler'in Kahire'ye düzenledikleri iki saldırıyı da başarısız kılan Mu'izz, Fâtımîler'in bu bölgedeki kalıcılığını sağlamayı başarmıştır. Halife Mu'izz dönemi siyasî ve askerî açıdan olduğu kadar kültürel açıdan da devletin yükselişte olduğu bir dönem olmuştur. Bu dönemde idarî, adlî, malî ve askerî teşkilâtlar da bir dizi reformlar yapılarak devletin gücünün artırılması sağlanmıştır. Bu dönem ayrıca İsmâilî mezhebinin Mısır gibi Sünnîler'in çoğunlukla yaşadığı bölgelerde tedrîcî bir şekilde uygulandığı dönem olmuştur. Halife Mu'izz, İsmâilî doktrinde yapmış olduğu reform ve güncellemeler ile doğu bölgelerinde mezhebin ideolojik birliğini yeniden sağlamak adına önemli bir mesafe kaydetmiştir. Yine bu dönem Kahire şehrinin kurulması ve Ezher Cami'nin inşâ edilmesiyle İslâm Medeniyet tarihinde iz bırakan bir dönem olmuştur. Anahtar Kelimeler: Fâtımîler, Halife Mu'izz-Lidînillâh, Mağrib, Mısır, Bilâdüşşam

The Fatimid State, which had a Shiite-Ismaili mentality, was founded in 297 (909) in Ifrîkıya, located in the Maghreb region. Since the first caliph, the Fatimids aimed to capture the rest of the Maghreb in the west and Egypt in the east. The person who helped the Fatimids achieve this goal was the fourth Caliph Mu'izz-Li-dîn Allâh. Mu'izz, who waged an active political and military struggle since the moment he ascended the throne, managed to dominate the entire Maghreb in a short time. Thus, while the rebel tribes in the region were subjugated, the influence of the Andalusian Umayyad State over this region was broken. Mu'izz, who gained a decisive advantage against the Byzantine Empire in Sicily and the south of Italy, enabled the Fatimids to maintain their dominance in the west of the Mediterranean. Mu'izz, who captured Egypt and then Syria in 358 (969), achieved a great success that the caliphs before him could not achieve. Thus, Mu'izz, who ensured that the sermons were read in his name in the Hejaz, became a great power in the Islamic world. Mu'izz, who later failed both attacks on Cairo by the Qarmatians, supported by many Islamic States, succeeded in ensuring the permanence of the Fatimids in this region. The era of Caliph Mu'izz was a period in which the state was on the rise in cultural terms as well as politically and militarily. During this period, a series of reforms were made in administrative, judicial, financial and military organizations to increase the power of the state. This period was also the period when the Ismaili sect was gradually implemented in regions where Sunnis mostly lived, such as Egypt. Caliph Mu'izz made significant progress in restoring the ideological unity of the sect in the eastern regions with the reforms and updates he made in the Ismaili doctrine. Again, this period was a period that left its mark on the history of Islamic Civilization with the founding of the city of Cairo and the construction of the Al-Azhar Mosque. Keywords: Fatimids, Caliph al-Mu'izz Li-Dîn Allâh, Maghreb, Egypt, Bilâd al-Shâm