Etno-kültürel özellikleriyle Afganistan Türkmenleri: Demografik ve kültürel bir yaklaşım = Ethno-cultural characteristics of Turkmens of Afghanistan: a demographic and cultural approach

Abstract

Afganistan, zengin etnik ve kültürel çeşitliliğiyle bilinen bir topluma sahiptir. Çoğunluğu 1920-30'lu yıllarda Orta Asya'dan göç edip Afganistan'ın kuzey bölgelerine yerleşmiş olan Türkmenler de bu etnik gruplardan biridir. Bu araştırmada Afganistan'ın Faryab, Cevizcan, Belh ve Kunduz vilayetlerinde yoğun olarak yaşayan Türkmenlerin etno-kültürel özellikleri incelenmiştir. Ana toplumlarından ayrılıp kuzey Afganistan'a yerleşen Türkmenler bu ülkede bir etnik azınlık haline gelmiştir. Afganistan gibi çok etnili bir ülkeye yerleşmiş olan Türkmenler etno-kültürel özelliklerini ve geleneksel kimliklerini muhafaza etmek için gereken mekanizmalar ve stratejileri geliştirmeye çalışmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Afganistan Türkmenlerinin, etno-kültürel kimliklerini ve etnik grup özelliklerini ne ölçüde koruyabildiklerini tespit etmektir. Çalışma etno-kültürel ve betimleyici bir saha araştırması olduğu için ağırlıklı olarak nitel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Afganistan Türkmenleri oluşturmaktadır. Çalışmanın örnekleminin çoğunluğu Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı Faryab, Cevizcan, Belh ve Kunduz vilayetlerinden seçilmiştir. Öncelikle araştırmanın konusuyla ilgili dokümanlar incelenmiş ve ardından sahada gözlem ve mülakat teknikleri kullanılarak birinci elden veriler toplanmıştır. Uygulanan bireysel ve odak grup görüşmelerinde önceden belirlenen gevşek yapılandırılmış açık uçlu sorular sorulmuştur. Çalışma boyunca araştırma alanında doğup büyüyen ve çeşitli olumsuz şartlardan dolayı bölgeyi terk etmek zorunda kalan Türkmen katılımcılarla görüşülerek veri toplanmıştır. Araştırma sürecinde Yaşulı denilen aksakallar, din alimleri, öğretmenler, esnaf ve akademisyenler gibi kaynak kişiler olarak nitelenebilecek kültürel bilgi ile donanımlı katılımcıların yanı sıra işçiler ve kadınlar gibi köylerde yaşayan katılımcılar ile de görüşülmüştür.

Afghanistan has a society known for its rich ethnic and cultural diversity. The Turkmens, most of whom immigrated from Central Asia in the 1920s-30s and settled in the northern regions of Afghanistan, are one of these ethnic groups. In this research, the ethnocultural identities of the Turkmens living in the provinces such as Faryab, Jawzjan, Balkh and Kunduz were examined. The Turkmens, who left their mother society and settled in northern Afghanistan, have become an ethnic minority in this country. Turkmens, who settled in a multi-ethnic country like Afghanistan, tried to develop necessary institutions, mechanisms and strategies to preserve their traditional identities. The aim of this research is to determine to what extent the Turkmens of Afghanistan can preserve their cultural identity and ethnic group status. Since our research is an ethno-cultural and descriptive field research, mainly qualitative method was used. The universe of the research is composed of Turkmens of Afghanistan. The sample of the study was selected from the provinces of Faryab, Jawzjan, Balkh and Kunduz, where Turkmens live intensely. First of all, the documents related to the subject of the research were examined, and then first-hand data were collected by using observation and interview techniques in the field. In the individual and focus group interviews we conducted; loosely structured open-ended questions were asked. During the study, data were collected by interviewing Turkmen participants who were born and grew up in the research area and had to leave the region due to various adverse conditions. During the research process, participants equipped with cultural knowledge, which we can call resource persons such as elders, religious scholars, teachers, tradesmen, and academics, as well as participants living in villages such as workers and women, were interviewed.