Sakarya İli, Oflak Dağı Amerobelboid ve Gustavioid (Acari:Oribatida) Türleri Üzerine Sistematik Araştırmalar = Sistematic Investigations On Amerobelboid And Gustavioid (Acari: Oribatida) Species In Sakarya Province, Oflak Mountain

Abstract

Toprak, birçok bitki ve hayvan toplulukları için yaşam alanı olan, tatlı su kaynakları ile tuzlu su katmanını birbirinden ayıran, atmosfer ile litosferi arasında bir katman olup, gezegenimizin nefes alan bir parçasıdır. Toprağın yapısı; mikroskobik ve makroskobik ebatlarda kompleks canlılardan oluşan bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bitki çeşitliliğinin yanı sıra, bakteriler, mantarlar, virüsler gibi mikro ölçekte canlılarla beraber, akarlar, toprak solucanları, köstebekler gibi omurgasızlardan omurgalılara kadar değişen canlılara da ev sahipliği yapan toprak, tüm organizmaların karşılıklı etkileşimde bulunduğu bir yapıyı oluşturur. Toprağın muhteviyatında bulunan canlıların boyutlarına göre yapılan sınıflandırmada; ebatları 100 mikrometreden (µm) küçük olan canlılara mikrofauna 100 µm- 2 milimetre (mm) arasında olan canlılara mezofauna ve 2 mm den daha büyük olan canlılara da makro/megafauna denmiştir. Toprak mezofaunası içinde bulunan mikroeklembacaklıların %40'ını akarlar oluşturmaktadır. Akarlar, eklembacaklılar şubesinde, Keliserliler alt şubesinin en geniş grubu olarak nitelendirilen Örümceğimsiler (Arachnida) sınıfı içerisinde yer almaktadırlar. Akarlar altsınıfındaki organizmaların büyük bir kısmı çok küçük olmasına rağmen kırmızı kadife akarı ve kene gibi 10 mm'den daha büyük olan akarlar da vardır. Akarların morfolojisinde karın bölgesi ile vücudun ön bölgesi tamamen kaynaşmış durumdadır. Yani karın bölgesinde segmentli bir yapı belirgin bir şekilde bulunmadığından diğer araknidler içinde kolayca seçilebilirler. Akarlarda anten ve kanat olmayıp, genellikle dört çift bacak bulunmaktadır. Akarların vücut irilikleri l00 µm ile 3 santimetre (cm) arasında değişmekte olup, ağız, keliser ve palpin bulunduğu vücudun ön tarafına gnatozoma adı verilmiştir. Üyelerin çıktığı idiyozoma bölgesi esas vücut kısmı olup podozoma olarak isimlendirilir. Akarların son kısmı opistozoma olarak adlandırılmaktadır. İlk iki çift üyenin çıktığı bölgeye propodozoma, üçüncü ve dördüncü çift üyelerin çıktığı bölgeye de metapodozoma denilmektedir. Dünya yüzeyinde yapılan tüm çalışmalar değerlendirildiğinde yaklaşık olarak yüz bin civarında Oribatid akar tür sayısının olabileceği düşünülmektedir. Türkiye'deki duruma bakılacak olursa geçmişten günümüze kadar yapılan bilimsel çalışmalar neticesinde 69 familya ait Oribatid akar türü tespit edilmiş ve kayıtlara geçmiştir. Oribatidlerin evrimsel gelişim süreci ele alındığında dikkat çekici düzeyde başarılı bir canlı grubu olarak ön plana çıktıkları gözlemlenmektedir. Beslenme çeşitliliği açısından yüksek bitkilerin dokularını tüketenler, bakteri, alg ve bir hücreli mantarlardan oluşan mikroflora ile beslenenler, canlı hayvan dokularıyla beslenenler, dışkıyla beslenenler ya da ölü hayvan materyaliyle beslenenler gibi beslenme çeşitliliğe sahip olan oribatid akarlar vardır. Oribatid akarlar büyük çoğunluğu 300-700 µm arasındaki vücut büyüklüğüne sahiptirler. Oribatid akarların gelişim süreçleri; aktif olmayan bir prelarva, aktif bir larva ve akabinde sırasıyla protonimf, deutonimf, tritonimf ve yetişkin evredir. Bir oribatid akara sırt tarafından bakıldığında prodorsum (PD) ve notogaster (NG) olmak üzere iki vücut bölgesi ayırt edilir. Oribatid akara karın tarafından bakıldığında ise epimeral ve genitoanal bölge olmak üzere iki vücut bölgesi görülür. Oribatidlerde cinsiyet ayrımında kullanılan tek ve kesin yöntem akar örneklerinde ağartılmış durumda bulunan ovipozitorun olup olmamasına göre değerlendirilmektedir. Oribatid akarlar yaygın olarak yüksek nitelikte olmayan metabolik aktivite, düşük hızda seyreden gelişim ve az sayıda denilebilecek nitelikte yumurtlama kabiliyetine sahip oldukları için ' k - selected' organizma olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, Sakarya ili Adapazarı ovasının kuzeyinde yer alan Oflak Dağında akarlar alt sınıfının Oribatida alttakıma ait Amerobelboidea ve Gustavioidea üst familyasına ait türler bulunarak incelenmiştir. Oflak Dağı, Marmara Bölgesinde Sakarya İli Kaynarca İlçesi sınırlarında, doğu batı yönünde uzanan, çevresine göre belirgin bir morfolojisi olan bir oluşumdur. Doğusunda Çamdağ morfolojik oluşumu Batısında ise Kocaeli platosu yer almaktadır. Güney ve kuzeyden Sakarya Nehri'ne bağlanan akarsular ile çevrelenmiştir. Oflak Dağı'nın farklı lokalitelerinden 14.08.2021 – 02.10.2021 tarihleri arasında, mümkün olduğunca insan ayağının değmediği noktalara gidilerek 15cm*15cm büyüklüğünde alınan 19 adet toprak örneği plastik poşetlere yerleştirilmiş ve her bir örneğin koordinatları ve deniz seviyesinden yükseklikleri not edilmiştir. Alınan tüm toprak örnekleri etiketlenip laboratuvara getirilmiştir. Bu toprak örnekleri Berlese hunilerinden meydana gelen düzeneklere yerleştirilmiştir. Berlese hunilerin üst tarafına gelecek şekilde elektrikli ışık kaynakları konulmuştur. Bu düzenek sayesinde, Berlese hunilerinin alt bölgesine konulan ve içerilerinde %70'lik etil alkol çözeltisi barındıran cam toplama şişelerinin içine ışıktan ve ısıdan kaçan akarların yönlenmesi sağlanmıştır. Bu düzenekte bir hafta bekleyen toprak örneklerindeki akarlar, alt taraftaki toplama şişelerine düşmüşlerdir. Bu süreç sonunda akarlar stereo mikroskop kullanılarak cam pipet ve iğne yardımıyla ayıklama işlemine tabi tutulmuş ve sonrasında detaylı incelemelerde kullanmak üzere içeriğinde %70'lik alkole ilave olarak 1-2 damla gliserin barındıran daha küçük ve kapaklı saklama şişelerine aktarılmışlardır. Saklama şişeleri, alkolün buharlaşmasını önlemek ayrıca içerisindeki örneklerin zarar görmemesi için ağzı kapalı saklama kaplarına yerleştirmek suretiyle korunmuşlardır. Akar örnekleri ışık mikroskobu ve taramalı elektron mikroskoplarında incelemeye tabi tutulmuşlardır. Akarların net bir şekilde teşhis edilmesi için yapılan incelenmede gerekli olan ağartma işlemi %50'lik laktik asit çözeltisi kullanılarak sağlanmıştır. Teşhis işlemi tamamlanan akar örnekleri korunmak üzere saklama şişelerine tekrar konulmuş ve etiketlenmişlerdir. Araştırma bölgesinden toplanan Amerobelboid ve Gustavioid akarlardan Amerobelbidae, Ctenobelbidae, Damaeolidae, Ceratoppiidae Liacaridae ve Xenillidae familyaları tespit edilerek incelenmiştir. Damaeolidae familyasından bulunan tür Damaeolus ornatissimus Csiszár, 1962 olup, ortalama gövde uzunluğu 268 μm ve gövde genişliği 137 μm'dir. Sivri uçlu rostrum ve medialde poligonal granülasyonlu PD vardır. Sensillus apikal kamçılı ve NG ön kenarı kemerlidir. NG 11 çift kılıflı kıl taşır. Poligonal serotegument ile kaplı NG yüzeyi bulunur. Granüle cerotegument ile ventral plaka bulunur. Amerobelbidae familyasına mensup tür Amerobelba decerdens'tir. Ortalama gövde uzunluğu 610 ve genişliği 361 µm'dir. Kırmızımsı kahverengi renktedir. PD konik, LE kıllar, rostral kıllara, İN kıllardan daha yakındır. İN kıllar ince ve pürüzsüz olup PD kostulasızdır, ekzobotridial kıllar en küçük prodorsal kıllardır. Bothridial kıl apikalde kirpikli ve kısadır. NG ön kenarı düzdür. Notogastral yüzey pürüzsüz olup NG 10 çift düz kıl taşır. Ctenobelbidae familyasına ait bulunan tür Ctenobelba (Caucasiobelba) urhani'dir. Ortalama vücut uzunluğu 331 μm uzunluk ve genişlik 175 μm'dir. Açık kahverengi renktedir. Porteior kısımda retiküle granüller ile uzatılmış PD vardır. NG yüzeyi ağsı granüllerle kaplıdır. Costula mevcut olup H harfi şeklindedir. Sensillus apikal olarak pektinli olup dorsosejugal yapı düzdür. Arkada spinoz uzantılı anal plak bulunur. Liacaridae familyasına ait tespit edilen tür Scarabacarus longisensillus'tir. Vücut iri ve kahverengidir. Vücut uzunluğu 910 μm, genişlik 660 μm'dir. Yandan bakıldığında, gövde sırtta belirgin bir şekilde dışbükey, karında düz görünümdedir. LE uzun, uçsuz tüberkülsüz ve çapraz parçalı, PD'un kenarları boyunca yerleşmiştir. LE kılları, lamellerin ön ucuna yakın bir yere yapışıktır. Trichobothria uzun, dar, iğ şeklindedir. NG'nin ön kenarı düz; interlamellar (İN) ve notogastral kıllar yok, 1 çift posteromarjinal kıl hariç; genital kıllar 4 çift, anal (AN) kıllar yaklaşık anal kapakçıkların kenarlarında bulunuyor. 3 tırnaklı bacaklar, nispeten küçüktür. Bu çalışmamızda tespit ettiğimiz Scarabacarus longisensillus Türkiye için yeni kayıttır. Ceratoppiidae familyasına ait bulunan tür Ceratoppia bipilis'tir. Vücut uzunluğu 780 μm, genişlik 510 μm'dir. PD uzunluğu 280 μm olup, sivri diken şeklinde sona eren bir rostrum içerir. Yapılan araştırmalarda, Ceratoppia bipilis'in her türlü habitatta bulunabildiği görülmüştür. Ceratoppia bipilisin yetişkinlerinin çoğu genellikle plörokokal algleri bazende likenlerin bazı kısımlarını tüketirler. Mevcut çalışmalar, Ceratoppia bipilis'in yumurtadan ergin aşamasına kadar olan gelişim süresinin ortalama 17°C'de yaklaşık 64-65 gün sürdüğünü ve 43-44 gün sürdüğünü göstermektedir. Derinin NG ve karın bölgesi üzerinde hafif benekli bir desen görülür. PD, sivri bir diken şeklinde sona eren bir rostrum içerir. Xenillidae familyasından tespit edilen bu türün uzunluğu 1150 μm, genişliği 680 μm olarak ölçülmüştür. PD uzunluğu 275 μm olan Xenillus clypeator'un buruşuk, çukurlu, dorsal ve ventral bütünlüğü olan, tam veya zayıf bir şekilde kazınmış kürsüye sahiptir. Geniş, bıçak benzeri, buruşuk lamel bulunmakta, doruk ve mikro düzeyde mevcut veya yoktur. Translamella genellikle mevcut olup, sensilli klavat, iğ şeklinde, mızrak şeklinde veya setiform, iki çift humerus kılı, genellikle beş çift genital kıl (bazen altı) ve trokanteral fossa II ve III tüberküllüdür. Bu çalışma neticesinde tespit edilen akar türleri sistematik olarak değerlendirilmiş, ülkemiz ve dünya akar faunasına katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

Soil is a living space for many plant and animal communities, a layer between the atmosphere and lithosphere that separates freshwater resources and saltwater layers, and is a breathing part of our planet. Structure of the soil; it appears as a structure consisting of complex living things in microscopic and macroscopic sizes. In addition to plant diversity, soil also hosts micro-scale organisms such as bacteria, fungi and viruses, as well as creatures ranging from invertebrates to vertebrates such as mites, earthworms and moles, and creates a structure in which all organisms interact. In the classification made according to the sizes of the living things in the soil; Living things with dimensions less than 100 micrometers are called microfauna, living things between 100 micrometers and 2 millimeters are called mesofauna, and living things larger than 2 mm are called macro/megafauna. Mites constitute 40% of the microarthropods in the soil mesofauna. Mites are located in the Arachnida class, which is described as the largest group of the Chelicerae subphylum, in the arthropod phylum. Although most of the organisms in the mite subclass are very small, there are also mites larger than 10 mm, such as the red velvet mite and tick. In the morphology of mites, the abdominal area and the front part of the body are completely fused. In other words, they can be easily distinguished from other arachnids since there is no segmented structure in the abdominal area. Mites do not have antennae or wings, but generally have four pairs of legs. The body size of mites varies between 100 µm and 3 cm. The front part of the body, where the mouth, chelicerae and palps are located, is called gnatosoma. The idiosoma region from which the members emerge is the main body part and is called podosoma. The last part of the mite is called opistosoma. The region where the first two pairs of members emerge is called propodosome, and the region where the third and fourth pairs of members emerge is called metapodosome. When all studies conducted on the Earth's surface are evaluated, it is thought that there may be approximately one hundred thousand Oribatid mite species. Considering the situation in Turkey, as a result of scientific studies carried out from past to present, 69 Oribatid mite species belonging to the family have been identified and recorded. When the evolutionary development process of oribatids is considered, it is observed that they stand out as a remarkably successful living group. There are oribatid mites that have a nutritional diversity such as those that consume the tissues of plants with high nutritional diversity, those that feed on microflora consisting of bacteria, algae and single-celled fungi, those that feed on live animal tissues, those that feed on feces, or those that feed on dead animal material. The majority of oribatids have a body size between 300-700 µm. Developmental processes of oribatid mites; an inactive prelarvae, an active larvae, and subsequently the protonymph, deutonymph, tritonymph, and adult stage, respectively. When an oribatid mite is viewed from its dorsal side, two body regions are distinguished: PD and NG. When the oribatid mite is viewed from the abdomen, two body regions can be seen: epimeral and genitoanal regions. The only and definitive method used in sex discrimination in oribatids is evaluated according to the presence or absence of a bleached ovipositor in mite samples. Oribatid mites are commonly defined as 'k-selected' organisms because they have low metabolic activity, slow development and the ability to lay a small number of eggs. In this study, species belonging to Amerobelboidea and Gustavioidea superfamily belonging to Oribatida suborder of mites subclass on Oflak Mountain located in the north of Adapazarı plain in Sakarya province were investigated. Oflak Mountain is a formation with a distinctive morphology compared to its surroundings, extending in the east-west direction, within the borders of Kaynarca District of Sakarya Province in the Marmara Region. There is Çamdağ morphological formation in its east and Kocaeli plateau in its west. It is surrounded by streams connecting to Sakarya River from the south and north. Between the dates 14.08.2021 and 02.10.2021 from different localities of Oflak Mountain, 19 soil samples at 15cm*15cm dimensions, were taken from the places where human feet did not touch as much as possible, placed in plastic bags and the coordinates of each sample and their altitude above sea level were noted. All soil samples were labeled and brought to the laboratory. These soil samples were placed in setups consisting of Berlese funnels. Electric light sources are placed on the upper side of the Berlese funnels. By this mechanism, it is ensured that the mites escaping from light and heat are directed into the glass collection bottles, which are placed in the lower part of the Berlese funnels and contain 70% ethyl alcohol solution. In this setup, for a week the mites in the soil samples were droped to the collection bottles at the bottom. At the end of this process, the mites were selected with the help of a glass pipette and needle using a stereo microscope, and then transferred to smaller and capped storage vials containing 1-2 drops of glycerin in addition to 70% alcoholin order to be used in detailed examinations. The vials were protected by placing them in sealed storage containers to prevent the evaporation of alcohol and to prevent damage to the samples inside. The mite samples placed in the vials were examined under light microscope and scanning electron microscope. The bleaching process required in the examination for the clear detection of mites was provided by using 50% lactic acid solution. Mite samples, whose diagnosis process was completed, were put back into storage tubes and labeled for preservation. Among the Amerobelboid and Gustavioid mites collected from the research area, Amerobelbidae, Ctenobelbidae, Damaeolidae, Ceratoppiidae, Liacaridae and Xenillidae families were identified and examined. The species found in the Damaeolidae family is Damaeolus ornatissimus Csiszár, 1962, with an average body length of 268 and a body width of 137 μm. It has a pointed wooden rostrum and medial PD with polygonal granulation. Sensillus has apical flagella and anterior margin of NG is arched. Norogaster bears 11 double sheathed bristles. NG surface covered with polygonal serotegument. It has a ventral plate with a granulated cerotegument. The species belonging to the family Amerobelbidae is Amerobelba decerdens. Average stem length is 610 and width is 361 µm. It is reddish brown in color. PD tapered, LE hairs are closer to the rostral hairs than to the İN ones. İN hairs are fine and smooth, PD without costula, exobotridial hairs being the smallest prodorsal. Bothridial hairs are short and ciliated apically. The anterior margin of the NG is straight. The nortogastral surface is smooth and the NG bears 10 pairs of straight hairs. The species belonging to the family Ctenobelbidae is Ctenobelba (Caucasiobelba) urhani. Average body length is 331 µm in length and 175 µm in width. It is light brown in color. Posteriorly, there is an elongated PD with reticulated granules. The surface of the NG is covered with reticulated granules. Costula is available and is in the form of the letter H. Sensillus is pectinized apically and the dorsojugal structure is flat. There is a ventral surface similar to the dorsal one. There is an anal plate with spinous extension posteriorly. The identified species belonging to the Liacaridae family is Scarabacarus longisensillus. The body is large and brown. Body length is 910 μm, width is 660 μm. When viewed from the side, the body is distinctly convex on the back and flat on the abdomen. The lamellae are long, tipless, without tubercles and cross-segmented, located along the edges of the PD. LE hairs are attached near the anterior end of the lamellae. Trichobothria is long, narrow, spindle-shaped. anterior margin of NG flat; İN and notogastral setae absent, except 1 pair of posteromarginal setae; genital hairs are 4 pairs, anal hairs are located approximately on the edges of the anal valves. The 3-clawed legs are relatively small. Scarabacarus longisensillus, which we detected in this study, is a new record for Türkiye. The species belonging to the Ceratoppiidae family is Ceratoppia bipilis. Body length is 780 μm, width is 510 μm. The length of the PD is 280 μm and it contains a rostrum that ends in the form of pointed spines. Research has shown that Ceratoppia bipilis can be found in all kinds of habitats. Most adults of Ceratoppia bipilis generally consume pleurococcal algae and sometimes parts of lichens. Current studies show that the developmental period of Ceratoppia bipilis from egg to adult stage takes approximately 64-65 days at 17°C and 43-44 days on averageA slightly mottled pattern is seen on the NG and ventral area of the skin. The PD contains a rostrum that ends in a pointed spine. This species, identified from the Xenillidae family, was measured as 1150 μm in length and 680 μm in width. Xenillus clypeator, with a PD length of 275 μm, has a wrinkled, pitted, complete or poorly incised rostrum with dorsal and ventral integrity. Broad, blade-like, wrinkled lamellae are present, present or absent at the cusp and microlevel. Translamella is usually present, with sensulated clavate, fusiform, lanceolate or cetiform, with two pairs of humeral setae, usually five pairs of genital setae (sometimes six), and trochanteral fossae II and III tubercles. As a result of this study, systematic evaluations were made regarding the mite species detected in our country and their distribution in the world.