دراسة الأحكام المتعلقة بالزواج في القانون العراقي من منظور الفقه الإسلامي = Irak Aile Hukukunda Evlilik Sözleşmesine İlişkin Hükümlerin İslam Fıkhı Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Irak Devleti, bünyesinde birçok ırk, din ve farklı mezhepleri barındırır. Bunun bir sonucu olarak toplumsal pek çok konuda birbirinden farklı inançlar, uygulamalar ve kabulleri bir arada görmek mümkündür. Normal olarak evlilik konusunda her toplumun kendine has kural ve kanunları vardır. Her grup, topluluk ve mezhep evliliği yücelterek kendi kural, kanun ve gelenekleriyle bağlantılı olarak hüküm verir. Dolayısıyla tüm bu grupların kural ve kanunlarının üzerinde hepsi için geçerli tek bir kanun koymak zordur. Irak devletinde evlilik kurumuna ilişkin düzenlemeler pek çok değişiklik dönemlerinden sonra ahvâl i şahsiyye kanunu ile son halini almıştır. Bu kanun 1959 yılından günümüze kadar basit madde değişiklikleriyle varlığını sürdürdü. Bütün bunlar bizi, söz konusu kanunun yapısını öğrenmek için bentleri üzerinde çalışmaya, maddelerini tahlil etmeye, İslam hukuku ile bağlantısını araştırmaya ve fıkhi mezheplerdeki dayandığı kaynakları ortaya çıkarmaya yöneltti. Kanun maddeleri üzerindeki çalışmalar sonrasında Irak kanunun fıkıh mezheplerinden belirgin olarak tamamen birine dayanmadığı sonucuna ulaştık. Dahası söz konusu kanun, maddelerinin çoğunluğu bakımından da belirli bir mezhebi esas almış değildir. Bazı maddelerde mezhep alimlerinin çoğunluğunun görüşü seçilirken bazen yalnızca birinin görüşü tercih edilmekte, buna karşılık bazen de mezheplerin fıkhî görüşleri dışında görüşlere yer verilmektedir. Irak Ahval i Şahsiyye kanununun dikkat çeken bir diğer özelliği ise farklı yorumlanmaya müsait lafızların kanun maddelerinde sıklıkla yer almış olmasıdır. Böylelikle kanunu uygulama durumunda bulunan hâkimlere duruma uygun olan şekilde yorum yapma yahut dava konusu meselelerde iki tarafın benimsediği farklı mezheplerin kurallarına uygun olanı seçme yetkisi tanındığı görülmektedir. Çalışmamızda nafaka, mehir, kadının evlilik birliği devam ederken kocası ile arasındaki hukukî ilişkiler, misyar evliliği ve boşanma niyetiyle evlenme gibi evliliğe ilişkin yeni uygulama ve durumları günümüzde meydana gelen modern gelişmeler ve değişen örf ve âdetler ışığında ışığında yeniden gözden geçirilmesinin gerektiğini tespit ettik. Son olarak bu araştırmada kanun maddeleri tanımlayıcı analitik yöntemle çalışılmış olup Irak kanununun kaynaklarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bazı maddelerin üslubunun yeniden farklı olarak yazılması için bazı önerilerde bulunulmuş ve Irak ahvâl i şahsiyye kanununda yer almayan ve alması uygun görülen yeni bir takım hususlara dair görüşler serdedilmiştir.

Iraq consists of different ethnicities, religions, and sects; therefore, it is natural to them to follow their own laws and customs which refers to their affairs, including what is related to the issue of marriage. It is difficult to set a single law for all these people, so that they can act accordingly. However, after different stages of change and alteration, the legislators of Iraqi law were able to develop the personal law. This law has endured since 1959 to the present time with minor changes to some of its articles. This is what aroused our interest to study the provisions of this law and to analyze its articles to learn about the legal nature of these articles, their relationship to Islamic jurisprudence and to know the sources of their derivation from the jurisprudential schools. After studying these articles, we found that the Iraqi legislators did not adhere to a specific school of thought from the well-known Islamic schools of thought, even they did not rely on the opinion of the majority, so one may finds in some of the articles that they stands with the opinion of majority, sometimes prefers the opinion of one of them, at other times adopts sayings that are from outside the Islamic schools of thought. We also found the usage of expressions that have many meanings and are open to different interpretations.We also noticed in the study that some of its articles needed to be reviewed in their formulations, as well as taking into account in the light of the situation which has been evolved in the modern technological means, change in the customs and traditions with regard to expenses, dowry, and the woman's relationship with her husband, and the emergence of some types of marriage that were not usual before, such as misyar marriage and the marriages with the intention of divorce and other different rulings. This thesis took the descriptive and analytical approach in studying the articles and tried to identify the sources of the Iraqi legislators and put forward some proposals to reformulate some articles and develop other articles that were not addressed by the Iraqi Personal Status Law.