Anayasa Mahkemesi kararlarında yer alan vergilendirme ilkelerinin nitel analizi = Qualitative analysis of taxation principles in Constitutional Court decisions

Abstract

Vergiler, devletin kamu giderlerini finanse edebilmek için gerek duydukları mali kaynağı sağlamak maksadıyla mükelleflerden kamu gücüne dayanarak kanunda belirtilen esaslara uygun ve karşılıksız olarak topladıkları ekonomik değerlerdir. Devletin vergilendirme yetkisi, bireylerin temel hak ve özgürlüklerine doğrudan müdahale niteliğinde olması hasebiyle bu yetkinin kullanımı noktasında belirli ilkelere tabi tutulmuştur. Vergilendirme ilkeleri, vergilendirme yetkisinin kullanımında kanun koyucunun hangi sınırlar içinde hareket edebileceğini gösteren genel bir çerçevedir. Demokrasinin gelişimine paralel olarak vergilendirme ilkeleri ülkelerin anayasalarında yer almaya başlamıştır. Böylece anayasal dayanağa sahip olan bu ilkeler günümüzde anayasal vergilendirme ilkeleri olarak bilinmektedir. Vergilendirme ilkelerine aykırılık teşkil eden düzenlemeler vuku bulduğunda birtakım uyuşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulduğu mercilerden birisi de Anayasa Mahkemesidir. Anayasa Mahkemesinin vergi konulu kararları Vergi Hukuku'nda önemli bir yere sahip olmaktadır. Bu çalışmada; NVivo 12 programından faydalanılarak nitel analiz yöntemiyle anayasal vergilendirme ilkelerinin Anayasa Mahkemesi kararlarındaki yeri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Çalışmanın amacı; Anayasa Mahkemesinin hangi vergilendirme ilkelerine daha çok atıfta bulunduğunu ve yıllar içerisinde vergilendirme ilkelerinin Anayasa Mahkemesi kararlarındaki yerinin değişimini ortaya çıkarmaktır. Ayrıca referans dökümü alınarak Anayasa Mahkemesi kararlarında geçen ifadeler ışığında vergilendirme ilkelerinin birbiriyle ilişkileri saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmada, Anayasa Mahkemesi kararlarında en çok yer alan ilkenin verginin kanuniliği ilkesi olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca başvuru yolu norm denetimi olduğunda Anayasa'nın 73. Maddesinde bulunan vergilendirme ilkeleri kararlarda daha çok yer alırken bireysel başvuru yolu olduğunda Anayasa'nın geneline hakim olan ilkelerin daha çok yer aldığı ortaya konmuştur. Ek olarak, yıllar içinde Anayasa Mahkemesinin kararlarında yer bulan vergilendirme ilkelerinin ağırlıklarında değişiklikler olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Taxes are the economic values that the state collects from taxpayers in accordance with the principles specified in the law, based on public power, in order to provide the financial resources they need to finance public expenditures. The taxation authority of the state is subject to certain principles in the use of this authority, since it directly interferes with the fundamental rights and freedoms of individuals. Taxation principles are a general framework that shows within which limits the legislator can act in the use of taxation authority. In parallel with the development of democracy, the principles of taxation began to take place in the constitutions of countries. Thus, these principles, which have a constitutional basis, are known as constitutional taxation principles today. When regulations that are contrary to taxation principles occur, some conflicts arise. One of the authorities where these disputes are resolved is the Constitutional Court. Tax decisions of the Constitutional Court have an important place in Tax Law. In this study; Using the NVivo 12 program, the place of constitutional taxation principles in the decisions of the Constitutional Court was examined in detail with the qualitative analysis method. The aim of the study; It is to reveal which taxation principles the Constitutional Court refers to more and the change in the place of taxation principles in the decisions of the Constitutional Court over the years. In addition, by taking the reference list, the relations of taxation principles with each other were determined in the light of the statements in the decisions of the Constitutional Court. In the study, it was concluded that the principle that is most frequently used in the decisions of the Constitutional Court is the principle of legality of tax. In addition, it has been revealed that the principles of taxation in Article 73 of the Constitution are included in the decisions more when the remedy is norm control, while the principles that dominate the Constitution in general are more involved when the remedy is individual application. In addition, it has been concluded that there have been changes in the weights of taxation principles in the decisions of the Constitutional Court over the years.