Arazi kullanım önceliklerinin belirlenmesinde lucis modelinin kullanımı: Sakarya örneği = Using the lucis model in determining land use priorities: The case study of Sakarya

Abstract

Nüfus artışı, sanayileşme ve şehirleşme süreçlerinin doğal çevre ve kaynaklar üzerinde oluşturduğu baskıyı ortaya koymak amacıyla yapılan çalışmaların sayısı her geçen gün daha önemli hale gelmektedir. Bu gibi mekansal sorunlara çözüm üretmek, yapıcı tedbirler almak ve yeni yaklaşımlar sunmak için çalışılması gereken sahalardan biri de Sakarya'dır. Araştırma alanı olarak belirlenen Sakarya'nın, İstanbul ve Ankara gibi önemli merkezlerin arasında uygun konumda olması, bölgeyi yerel ve küresel ölçekte cazibe merkezi haline getirmiştir. Özellikle E5 ve TEM otoyolu çevresindeki sanayi odaklı büyüme, verimli tarım arazileri ve korunması gereken doğal sahaların göz ardı edilmesine neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı son zamanlarda hızlı bir arazi kullanım değişiminin yaşandığı Sakarya'da arazi kullanım önceliklerine ait senaryolarını ortaya koymak ve arazi sınıfları arasında yaşanan uyuşmazlıkları tespit etmek amacıyla coğrafi bilgi sistemlerine dayalı bir analiz gerçekleştirmektir. Buna imkân tanıyan ve bu çalışmanın temel metodolojisini oluşturan LUCIS (Arazi Kullanım Uyuşmazlık Tanımlama Stratejisi) araziyi ziraat, koruma ve yerleşme olarak üç kategoride ayıran ve uygunluk analizleri sayesinde incelememize imkân veren CBS temelli bir karar-destek sistemi olarak ifade edilebilir. Uygunluk analizleri günümüzde kullanılabilir sahaların tespit edilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Uygunluk analizlerini ve AHP metotlarını da bünyesine dahil eden LUCIS günümüzün en yaygın kullanılan metotlarından biridir. Sakarya'da arazi sınıfları üzerinde meydana gelen baskı, yapılan analizler sonucunda ortaya konulmuştur. Özellikle yerleşim alanlarının ziraat ve koruma alanları ile arasındaki rekabeti görmek planlama çalışmalarına da ışık tutacak niteliktedir. Ayrıca gelecekteki yerleşim alanlarının nerelerde gelişeceğini tahmin ederek, zirai faaliyetler için en uygun toprakları ve mutlak koruma altına alınması gereken alanları ortaya koymuştur.

The number of studies carried out in order to reveal the pressure on the natural environment and resources due to population growth, industrialization and urbanization processes is becoming more important day by day. Sakarya is one of the fields that need to be worked on in order to find solutions to such spatial problems, to take constructive measures and to offer new approaches. The fact that Sakarya, determined as the research area, is in a convenient location between important centers such as Istanbul and Ankara, has made the region a center of attraction on a local and global scale. Industry-oriented growth, especially around the E5 and TEM highway, has led to the neglect of fertile agricultural lands and natural areas that need to be protected. The aim of this study is to perform an analysis based on geographic information systems in order to reveal the scenarios of land use priorities in Sakarya, where a rapid land use change has been experienced recently, and to determine the conflicts between land classes. LUCIS (Land Use Conflict Identification Strategy), which enables this and constitutes the basic methodology of this study, can be expressed as a GIS-based decision-support system that divides the land into three categories as agriculture, conversation and urban and allows us to examine it through suitability analyses. Conformity analysis is a method used to determine usable sites today. LUCIS is one of the most widely used methods of today, which includes conformity analyzes and AHP methods. The pressure on the land classes in Sakarya has been revealed as a result of the analysis. Seeing the competition between the urban areas and the agricultural and conservation areas will shed light on the planning studies. In addition, by predicting where the future urban areas will develop, it has revealed the most suitable soils for agricultural activities and the areas that must be taken under absolute protection.