المقارنة بين منهجي العيني والكشميري في شرحهما لصحيح البخاري في كتاب الزكاة والحج والصوم = Aynî ve Keşmirî'nin Sahih-i Buhârî şerhlerindeki metodlarının karşılaştırılması (zekat, oruç ve hacc bölümleri örneği)

Abstract

Bu çalışma, İmam 'Aynî ve Keşmîrî'nin Umdetü'l-kârî ve Feyzü'l-bârî adlı kitaplarından edinilen bilgilerle Buhârî'nin Sahîh isimli eserini nasıl şerh ettiklerinin metodunu ele almaktadır. Çalışmada istikrâ (tümevarım) metodu kullanılmıştır. Konuya girmeden önce her iki alimin de tanıtılması gerektiğinden dolayı başlangıçta iki alim hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra söz konusu iki alimin karşılaştırılmasına geçilmiştir. Bu bağlamda her ikisinin de ittifak ettiği ve ihtilafa düştüğü konular üzerinde durulmuştur. Ancak iki alimin ihtilaf ettiği konular oldukça azdır. Dolayısıyla araştırmada daha çok iki alimin fikirlerinin örtüştüğü meseleler açıklanmaya çalışılmıştır. Bu noktada her iki alimin de ittifak ettiği meselelerden en mühimi hadis ıstılahlarını kullanış biçimleridir. Buna binaen çalışmada hadislerden elde edilen hükümler, hadislerin tahrîçleri ve ravilerin cerh ve tadil edilmeleri adı altında üç mesele her iki imamın da ittifak ettiği hususlar olarak zikredilmiştir. Bu iki alimin ihtilaf ettikleri konulara gelince, bu bölümde 'Aynî, hadis râvilerinin tercüme-i halleri noktasında farklı bir yol izlemiştir. Keşmîrî ise bu konuda fazla etkin olmamıştır. İttifak ettikleri yerlere tekrar bakacak olursak, aynı başlık altında her ikisinin de Buhârî'nin bâblarının şerhi ve söz konusu başlık altında yer alan hadisler konularında hem fikir oldukları ifade edilmiştir. Çalışmada yukarıda ifade ettiğimiz bölümden sonra rivayetlerin cem edilmesi, garîbu'l-hadis konusunun şerh edilmesi, hadislerin tevcihatı ve yönlendirmeleri, her iki imamın ittifak ettiği örnekler, kıssalar, meseleler zikredilmiştir. Buna ek olarak incelediğimiz iki imam, Kur'an ayetleriyle delil getirme, hadis-i şerifler ve şiir beyitleri hususlarında aynı fikirdedirler. Hatta bu bilgiye dayanarak onların şiir beyitlerini birlikte nakletme konusunda da anlaşmalı olduklarını söyleyebiliriz. Hadisleri kavrama (hadislerin fıkhı) konusuna gelince her ikisi de had islerin anlaşılması ve amaçlarının niteliği noktasında ittifak halindedir. Ayrıca onlar, Şeriatın maksatları ve zamanın değişmesiyle hadislerin manasının değişmesi hususlarını da dikkate almışlardır. İttifak ettikleri bir diğer nokta ise fukaha ve muhaddisler arasındaki ihtilafları zikretmelerinde ortaya çıkmıştır. Bu araştırmada son olarak her ikisinden birinin yöntemini görmek isteyenlere kolaylık olması için müstakil bir şekilde 'Ayni ve Keşmîrî'nin metotlarından kısaca bahsedilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sahîhu'l-Buhârî, el-'Aynî, el-Keşmîrî, Yöntem, Hadis, Feyzü'l-bârî.

This study deals with the approach of the two Imams al-ʿAynī, and al-Kashmīrī on the explanation of Sahih al-Bukhārī, through their books ʿUmdat al-qārī and Fayd al-bārī. The thesis uses the inductive method. However, defining of both Imam at the beginning to be distinguished from the others. The two-Imams stood on the issues on which they agreed, and on some issues on which they have different views.Thus, the thesis attempts to combine the issues on which they have same perspective. For instance, in their use of Hadith terms what are related to the correction and verification of Hadith, criticizing of the narrators and their confirmation.What differed between the al-ʿAynī, on the al-Kashmīrī in this chapter is the commentary of the hadith narrators. This chapter mentions a collection of narrations and an explanation of a strange hadith, examples, stories, and some issues what they agreed. They also agreed with the citations of Qur'anic verses, noble hadiths, and poetic verses. In the hadith jurisprudence, they also agreed in understanding the hadiths and their meaning. However, they cared about the purposes of Sharia and its understanding with the change of time. While from what they agreed on was also mentioning the difference between the jurists and the hadith scholars. Finally, the thesis ends with summarizing the al-ʿAynī,approach alone, and the al-Kashmīrī approach alone as well to be more precise. Key words: Sahih al-Bukhārī, al-ʿAynī, al-Kashmiri, Manhaj, Hadith, Fayd al-bārī.