Vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yöntemlerinin gönüllü vergi uyumuna etkisi = The effect of resolution methods of tax disputes at the administrative stage on voluntary tax compliance

Abstract

Vergi ödeme davranışı arka planında ekonomik olduğu kadar psikolojik ve sosyolojik nitelikte içsel motivasyon unsurlarının bulunduğu karmaşık bir yapı barındırmaktadır. Söz konusu unsurların tespiti, gönüllü vergi uyumunun artırılması yönünde stratejilerin belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. Bu faktörlerden biri olarak prosedürel adalet; karar alıcıların adil, saygılı ve vatandaşların görüşlerine önem veren muamelesini temsil etmektedir. Vergileme açısından prosedürel adaletin önem arz ettiği hususlardan biri mükellef ve vergi idaresi ilişkilerinin ön plana çıktığı vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm sürecidir. Prosedürel bakımdan adil bir yapı içinde vergi uyuşmazlıklarının giderilmesinin, mükelleflerin gönüllü vergi uyumunu artırması beklenmektedir. Bu noktadan hareketle bu araştırma, vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yöntemlerinin gönüllü vergi uyumu üzerindeki etkisini prosedürel adalet bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Türkiye'de 1020 serbest muhasebeci mali müşavirden elde edilen anket verileri, çok değişkenli istatistiksel testler ve yapısal eşitlik modellemesi ile analiz edilmiştir. Ulaşılan bulgular prosedürel bakımdan adil vergi uyuşmazlıkları idari aşamada çözüm yöntemlerinin; vergi idaresine güveni, meşruiyet algısını ve gönüllü vergi uyumunu anlamlı ve pozitif yönde etkilediğini göstermektedir. Ayrıca vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm sürecine uyarlanan prosedürel adalet ile gönüllü vergi uyumu ilişkisinde hem idareye güvenin hem de meşruiyet algısının anlamlı aracı etkisi tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulardan hareketle araştırmada gönüllü vergi uyumunun artırılması bağlamında birtakım öneriler sunulmuştur.

Tax payment behavior has a complex structure comprising intrinsic motivational elements in economic and also psychological and sociological nature. The determination of these factors is highly significant in defining strategies for increasing voluntary tax compliance. As one of these factors, procedural justice represents the decision-makers' treatment of fair, respectful, and citizen's opinion-sensitive. One of the issues where procedural justice is significant in taxation is the resolution process of tax disputes in the administrative stage, where taxpayers and tax administrations establish the relationship. It is expected that the resolution methods of tax disputes in a procedurally fair structure will increase the voluntary tax compliance of taxpayers. From this point of view, this research aims to examine the effect of resolution methods of tax disputes at the administrative stage on voluntary tax compliance in terms of procedural justice. In this direction, 1020 survey data obtained from independent accountants and financial advisors in Turkey were analyzed by multivariate statistical tests and structural equation modeling. The findings indicated that procedurally fair tax-dispute resolutions at the administrative stage had a significant and positive impact on trust in the tax administration, legitimacy perception, and voluntary tax compliance. Besides, a significant mediating effect of both trust in the administration and the legitimacy perception in the relationship between procedural justice, which is adapted to the resolution process of tax disputes at the administrative stage, and voluntary tax compliance, has been determined. Based on the findings, some suggestions have been made in the study to increase voluntary tax compliance.