Topkapı Sarayı kütüphanesindeki Firdevsi Şehnameleri minyatürlerinde görülen geometrik süsleme

Abstract

Minyatür sanatı; tarihimiz, kültürümüz özellikle de toplum hayatının ayrıntılarına ışık tutması bakımından önemli bir yere sahiptir. Düğün şenliklerini, av ve savaş sahnelerini, kabul törenlerini gösteren minyatürler, ait oldukları dönemlerin toplum hayatını ve sanat anlayışını, geleneklerini ve göreneklerini incelemek bakımından somut kaynaklardır. Minyatür yapılan eserler arasında önemli bir grubu da şehnameler oluşturmaktadır. Hükümdarların sosyal ve siyasi yaşamını manzum olarak anlatan bu eserler ilk kez onuncu yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Firdevsi tarafından ele alınmıştır. Tez çalışması Fehmi Ethem Karatay'ın, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Farsça Yazmalar Kataloğunda tasnif edilen 14. Yüzyıl, 15. Yüzyıl, 16. Yüzyıl ve 17. Yüzyıllarda istinsah edilmiş 54 yazma eserden sadece 16. Yüzyılda istinsah edilen eserleri kapsamaktadır. 16. Yüzyıla ait on yedi eser içerisinde mevcut olan toplam 703 minyatürlü sayfa incelenmiştir. İncelenen sayfalarda geometrik bezeme tespit edilen on üç eserin 102 adet minyatürlü sayfası üzerinde çalışılmıştır. Tespit edilen bu on üç eser, TSMK H. 1475 (XVI. yüzyıl), TSMK H. 1476 (1591-92), TSMK H. 1477 (1564), TSMK H.1480 (1521), TSMK H.1482 (1533), TSMK H.1485 (1522), TSMK H.1488 (1564-65), TSMK H.1497 (1574), TSMK H.1500 (XVI. yüzyıl), TSMK H.1507 (XVI. yüzyıl), TSMK H.1511 (XVI. yüzyıl), TSMK H.1514 (1539-40), TSMK R.1548 (1585) envanter numaraları ile kayıtlıdır. Tez iki bölüm halinde hazırlanmıştır. Çalışmada, önce yazarın edebi anlayışı daha sonra teze konu olan "Şehnameler" hakkında bilgi verilmiştir. Belirtilen yazma eserlerde bulunan seçilmiş 102 minyatürün bezemeleri arasında yer alan geometrik motifleri incelenmiş ve mimari, çini, ahşap gibi diğer sanat kollarında kullanım alanlarına da atıf yapılarak sonra sanatsal açıdan değerlendirilmesini yapılmıştır.

SUMMARY