Türkistan Hanlıklarının en eski ve büyüğü olan Buhara Hanlığı'nın önemli kaynaklarından biri olan Tarih-i Humulî, 1836-1847 yılları arasında Ebu'l-Fuzulî lakabını taşıyan tarihçi tarafından kaleme alınmıştır. Bu eser 1740 yılında büyük Türk hükümdarı Nadir Şah'ın Türkistan'ı işgali ve Buhara Hanlığı'nda kargaşanın en yüksek seviyede olduğu, düzen ve istikrarın ciddi manada bozulduğu bir dönemi anlatması açısından önemlidir. Tarih-i Humulî 1740-1830 yılları arası Buhara Hanlığı tarihini merkeze almıştır. Diğer ana kaynaklar ile araştırma eserlerin verdiği bilgilerle karşılaştırarak kaynağın değeri, ayrıntıları ve farklılığı ortaya koyulmuştur. Bu çalışmamızda Türkiye'de tarih alanında henüz incelenmeyen, 1740-1830 yılları arasında gerçekleşen olayları anlatan ve Farsça dilinde yazılan Tarih-i Humulî kitabinin Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Bu eserde söz edilen olaylar çerçevesinde Buhara Hanlığı'nın Mangıtlar döneminin değerlendirilmesi yapılmıştır. Vakayinamenin orijinal Farsça el yazması matbu Farsçaya Gulam Kerimî ve İrade Kayumova tarafından aktarılarak 2013 yılında yayımlanmıştır. Eserin bu Farsça nüshası fotokopi şeklinde tezin son kısmına yerleştirilmiştir. Eserin Türkiye Türkçesine çevirisi ve değerlendirmesi tarih araştırma tarzı ve metoduna göre ulaştığımız kitap çerçevesinde iç ve dış tenkite tabi tutularak yapılmıştır. Eseri Farsçadan Türkçeye çevirirken Farsça şiirleri de mümkün olduğunca basit bir şekilde çevirmeye çalıştık. Ayet-i kerimeleri uygun şekilde koyup hükümdarların uzun uzadıya anılan unvanlarını ise kısaltarak belirttik. Bu eserin çevirisi ile dönem araştırmalarına ilginin artacağı kanaatindeyiz. Anahtar Kelimeler: Tarih-İ Humulî, Türkistan, Buhara Hanlığı, Mangıt Hanedanı
SUMMARY
Except where otherwise noted, this item's license is described as http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
