Akıl ve Bilgi Bağlamında Fârâbî'nin Erdemli Toplumu ve Modern Bilgi Toplumunun Karşılaştırması

Abstract

Fârâbî (ö.950) düşüncesinde insanın bilgi ve deneyimlerinin metafiziksel olana ihtiyacı vurgulanmaktadır. Buna göre, insan; akıl, bilgi, inanç ve erdem ile ilişkisi olan bir yapıyla var olmaktadır. İslam düşünce tarihinde birey, toplum ve devlet kavramlarını belli bir sistem içerisinde ele alan ve bu sistemi ontoloji-kozmoloji öğretisi ile başarılı bir şekilde ilişkilendiren Fârâbî'nin eserleri merkeze alınarak bilginin, bireysel yönü ve toplumsal yönü ele alınacaktır. El-Medinetü'l-Fazıla eserinde "erdemli" toplum kavramıyla tanımlanan bu toplumsal yönde, insanın akıl ile üstünlük sağlaması ve ancak bilgiyle yegâne amacına ulaşabileceği kabul edilmektedir. Modern bilgi toplumuna gelince, tarihi süreç içerisinde değişen bilgi anlayışını ve günümüzde inanç-bilgi ilişkisini anlamak adına ele alınacaktır. İnancın yerini zamanla bilimsel bilgiye bırakması; insanın akıl bağlamında gelişim gösterdiği, bilgi bağlamında bilimsel olarak ilerlediği düşüncesi yer almaktadır. Bu durum ilk bakışta metafiziksel olana ihtiyaç olmadığı izlenimi vermektedir. Bu bağlamda, erdemli toplum yapısının bundan daha farklı bir bilgi ve inanç ilişkisi sunduğu ve bunun modern bilgi toplumu anlayışında nasıl bir karşılığı olduğu ele alınacaktır. Çalışmanın birinci bölümü erdemli toplum başlığı altında Fârâbî'nin önce sudûr teorisi, daha sonra sırasıyla bilgi, ahlâk ve erdem anlayışları bulunmaktadır. Tüm anlayışlarının teorik ve pratik olarak karşılığını bulduğu erdemli toplum ise birinci bölümün son başlığıdır. İkinci bölüm, bilgi toplumunu anlamak açısından Aydınlanmayla başlayan bir süreci içermektedir. Modern toplum olarak adlandırılan bilgi ve ahlâk anlayışları farklı başlıklarla ele alınmaktadır. Son olarak bilgi toplumunun ortaya çıkışı ve bu toplumdaki bilgi ve ahlâk anlayışından bahsedilmektedir. Üçüncü bölüm, tezin son bölümüdür. Erdemli toplum ve bilgi toplumu, tez boyunca başlıklar halinde ele alınan âlem tasavvuru, akıl ve bilgi kavramı, ahlâk yaklaşımları sırasıyla karşılaştırılmıştır.

In Farabi thought is emphasized that man knowledge and experience need metaphysical. According to this thought, man exists with a structure related to reason, knowledge, faith and virtue. Farabi's works examines the concepts of individual, society and state in a certain system. In this study Farabi's works that is successfully related this system to ontology-cosmology discipline will be examined social side of knowledge alongside individual side. On the social side, defined by the concept of "virtuous" society in his work Al-Medinetü'l Fazila, it is accepted that man gains superiority with his reason and can only reach his unique purpose with knowledge. As for the modern information society, it will be examined to understand the understanding of knowledge that has changed in the historical process and present day faith-knowledge relationship. It's accepted that faith gives its position to scientific knowledge in time. This is because of the thought that man develops in the context of reason and he scientifically makes progress in the context of knowledge. This gives the impression that metaphysics is not necessary at first glance. In this context in this study will be examined that the structure of virtuous society presents a different knowledge and faith relationship from this. Furthermore it will be examined that what this corresponds in understanding of the modern knowledge society. In the first part of this thesis contains first Farabi's sudur theory then respectively understandings of knowledge, morals and virtue under the title of virtuous society. The virtuous society that all understandings corresponds to its as theoretical and practical is last title of first part. The second part contains a process that begins with Enlightenment in terms of understanding the knowledge society. Understandings of knowledge and morals called the modern society examined with different titles. Finally, occurring the knowledge society and understanding of knowledge and morals in this society are mentioned. The third part is final part of this thesis. Compared virtuous society and knowledge society throughout the thesis under titles that respectively alem imagination, reason and knowledge concept, morals approaches.