1946 – 1954 yılları arasında Türkiye'de demokratikleşme adımları ve CHP'nin tavrı

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türk siyasal hayatında önemli bir dönüm noktası olan, çok partili hayata geçiş sürecinin, ulusal, uluslararası ve diğer faktörlerin etkisini inceleyerek, CHP'nin demokrasiye ve demokratikleşme adımlarına tavrını ortaya koymaktır. 1946 yılında başlattığı liberalleşme adımları neticesinde, 1950 yılında iktidardan düşen CHP'nin, 1950 yılı öncesinde ve sonrasında demokrasiye yaklaşımının, dönemin politik gelişmeleri üzerinden ele alınması amaçlanmıştır. Çalışmanın, Türkiye'nin en kurumsal partisi olarak CHP'nin iktidarda ve muhalefetteyken demokrasiye yaklaşımı analiz edilmek suretiyle, Türk siyasal hayatı literatürüne katkı sunacağı düşünülmüştür. Bu kapsamda çalışma, 1939 – 1946 Milli Şef Dönemi, 1946 – 1950 çok partili hayatta CHP iktidarı dönemi ve 1950 – 1954 çok partili hayatta CHP'nin muhalefet dönemi olmak üzere üç bölümde incelenmiştir. Çalışma tematik olarak söz konusu zaman dilimi içinde meydana gelen siyasi gelişmelerin özelinde, demokratikleşme adımlarına odaklanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan tarihsel analiz tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda söz konusu dönemin meclis tutanakları, gazete haberleri, siyasi aktörlerin politik hatıratları, anıları, demeçleri ve bu dönemi daha önce çalışmış araştırmacı ve akademisyenlerin çalışmalarından yararlanılmıştır. Çalışmada ulaşılan sonuçlar; CHP'nin 1950 öncesinde demokratikleşme hususunda attığı adımlar ile 1950 sonrasında iktidardan istediklerinin uyumlu olduğu, fakat dönemin siyasi iktidarının bu adımları kesintiye uğrattığı, bununla birlikte CHP'nin 1950 öncesinde başladığı kendi içinde partiyi demokratikleştirme adımlarına, 1950 sonrasında da devam ettiği şeklindedir.

The aim of this study is to reveal the attitude of CHP towards democracy and democratization steps by examining the impacts of national, international and other factors of transition to a multi-party life, which is a turning point in Turkish political life. As a result of the liberalization steps CHP initiated in 1946, the party fell from power in 1950. It is aimed to discuss the approach of the party to democracy before and after 1950 through the political developments of the period. It is thought that the study will contribute to the literature of Turkish political life by analyzing the approach of CHP, as Turkey's most institutional party, to democracy while in power and in opposition. In this context, the study has been analyzed in three parts: the period of the "Millî Şef" (National Chief) in 1939 - 1946, the period of CHP power in the multi-party life of 1946 - 1950, and the opposition period of the CHP in the multi-party life of 1950 - 1954. The study thematically focused on the steps of democratization, in particular the political developments that took place in the mentioned time period. In the study, historical analysis technique, one of the qualitative research methods, was used. In this context, parliamentary minutes of proceedings, newspaper reports, political memoirs, statements of political actors and the studies of researchers and academics who worked in this period were used. The study concluded that the steps taken by CHP in democratization before 1950 and what they wanted from the government after 1950 were compatible, but the political power of the period interrupted these steps, however, CHP's steps to democratize the party, which it started before 1950, continued after 1950 as well.