Tercümân-nâme-i Gâmızî Ali Baba (inceleme-metin)

Abstract

Bu çalışmada on dokuzuncu yüzyılda yaşamış olan Ahıskalı Şeyh Hırmendâr Gâmızî Ali Baba'nın Tercümân-nâme adlı eseri çevriyazıya aktarılarak incelenmiştir. Eser, bir Bektaşî şeyhi olan Gâmızî Ali Baba'nın oğlu Müderris Mehmed Kemal Efendi'ye irşad maksadıyla yazdığı mektupları ihtiva etmektedir. Esere dair kütüphane ve katalog taraması yapılmış ancak müellifin kaleminden çıkan bir yazmaya ulaşmak mümkün olmamıştır. Bu nedenle elde edilen nüshalar arasındaki cüz'î farklılıklar dikkate alınarak tenkitli metin hazırlanmıştır. Bu noktada eserin ilmî usullere uygun olarak tenkitli metnini ortaya koymak ve Tercümân-nâme üzerinde inceleme yapmak çalışmamızın iki ana unsurunu teşkil etmektedir. Tez üç ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş kısmında bir mektûbat türü olarak Tercümân-nâme ve sûfîler arasında bir eğitim aracı olarak mektuplaşma konusu gündeme getirilmiş ve eser hakkındaki araştırma sonuçları sunulmuştur. Birinci bölümde Ahıskalı Gâmızî Ali Baba'nın hayatı ve Tercümân-nâme'si ile ilgili ulaşmış olduğumuz bilgiler ele alınmıştır. İkinci bölümde eserin şekil ve muhtevası yönünden incelemesi yapılmıştır. Eser, dil ve üslup açısından incelenmiş ve içerdiği tasavvufî kavramlar ve tartışmalar alt başlıklar halinde tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Gâmızî Ali Baba'nın içtimaî görüşleri de ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, metnin hazırlanmasında takip edilen yol ve yöntemler hakkındaki bilgilere, neşir esaslarına ve eserin tam transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir. Sonuç bölümünde çalışmamız esnasında müellif ve esere dair ulaşmış olduğumuz bilgiler değerlendirilmiştir.

In this study, the Tercuman-name of Sheikh Hirmendar Gamizi Ali Baba of Ahiska, who lived in the nineteenth century, is analyzed by using transliteration. The literary work includes the letters that Sheikh Gamizi Ali Baba wrote to his son Mehmed Kemal Efendi for the purpose of guidance. Although several library and catalog scanning are done, it was not possible to reach a manuscript written by the author. Therefore, the critical text has been prepared by taking into account the slight differences between the copies founded. The thesis consists of three main parts. In the introduction part, Tercuman-name as a genre and correspondence as an educational medium are discussed and the research results about the work are presented. In the first part, the information obtained about the life of Gamizi Ali Baba of Ahiska and his Tercuman-name are discussed. In the second part, the work has been examined in terms of its literary form and content. The work is examined in terms of language and style, and the Islamic mystical concepts and debates it contained are tried to be determined under sub-headings. In addition, social opinions of the author are also discussed. In the third chapter, information about the way and methods followed in the preparation of the text, the principles of the publication and the fully transcribed text of the work are included. In the conclusion part, the information we obtained during our study is evaluated.