Tek parti döneminde siyasal akımlar: fikir dergileri eksenli bir analiz (1923-1945)

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Osmanlı Devleti'nde 19.yy'da ortaya çıkmış olan İslamcılık, Türkçülük ve Sosyalizm akımlarının, Tek Parti yıllarındaki görünümlerini siyasi konjonktürü ifade edebilme yetisi yüksek olan fikir dergileri üzerinden ortaya koymaktır. Osmanlı Devleti'ni kurtarmak amacıyla ortaya çıkan ana siyasi akımların, ortaya çıktıkları dönemde çeşitli fikir dergileriyle görünür oldukları bilinmektedir. Tek Partili yıllarda ise bu akımların, aktif siyasi muhalefetten ziyade çoğunlukla entelektüel çevrelerde görünür oldukları tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında; Tek Parti yıllarındaki bu muhalif akımların fikir dergileri üzerinden temsil kuvvetini ölçebilmek amacıyla Kadro, Ağaç ve Çınaraltı fikir dergileri seçilmiştir. Seçilen fikir dergilerinin öne çıkan dörder yazarının zihinsel arka planları üzerinden, tek partili yıllarda, muhalif düşüncelerini ifade edebilme kuvvetleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Türkiye'de siyasi akımların ortaya çıkışları, fikir dergiciliğinin Tek Parti yıllarındaki görünümü ve bu yıllardaki ifade gücünün demokrasiyle ilişkisi soruları cevaplanmaya çalışılan diğer sorular olmuştur. Çalışma neticesinde; tek partili yıllarda toplumsal yaşamın hemen her alanında olduğu gibi basın-yayın üzerinde de bir kontrol mekanizmasının işlediği görülmüştür. Baskı ve kontrolün var olduğu bu yıllarda seçili fikir dergilerinin; yazılarını dikkatle hazırladıkları görülmüştür. Dergi sahiplerinin devlet yönetimiyle ilişkilerini iyi tutmaya çalıştıkları gözlemlenmiştir. Dolayısıyla, tek parti yıllarındaki otoriter havanın, resmi ideoloji haricindeki fikir dergilerinin hareket alanını daralttığı, demokrasilerde var olması gereken özgür ifade kabiliyetinin tam olarak sağlanamadığı anlaşılmıştır.

The aim of this study is to reveal the appearances of Islamism, Turkism and Socialism movements that emerged in the Ottoman Empire in the 19th century, through intellectual journals with a high ability to express the political conjuncture. It is known that the main political movements emerged in order to save the Ottoman Empire were visible in various intellectual journals in the period they emerged. In the Single-Party years, it was determined that these movements were mostly visible in intellectual circles rather than active political opposition. Scope of work; Kadro, Ağaç and Çınaraltı intellectual journals were selected in order to measure the representation power of these oppositional movements in the Single Party years through the idea journals. Through the mental backgrounds of the four prominent writers of the selected opinion magazines, the power of expressing their dissenting opinions in the one-party years has been tried to be understood. The emergence of political movements in Turkey, the appearance of opinion journalism in the One-Party years and the relationship between the power of expression and democracy in these years were other questions that were tried to be answered. As a result of the study; In the single-party years, it was seen that a control mechanism was operating on the press and broadcasting, as it was in almost every area of social life. In these years when printing and control existed, selected idea magazines; It was observed that they prepared their articles carefully. It has been observed that the owners of the journals try to keep good relations with the state administration. Therefore, it was understood that the authoritarian atmosphere of the single-party years narrowed the field of action for opinion journals other than the official ideology, and the ability of free expression that should exist in democracies could not be fully achieved.