Batılı bilgi ve teknik transferi açısından Osmanlı modernleşmesi

Abstract

Modernleşme tarihi bir realitedir. Fakat modernitenin tüm ortaya koyduğu olgular gibi adı konmamış, deyim yerindeyse konulamamıştır. Modern zamanda her tarihi vakaa sonradan tanımlanır. Başka bir deyişle aslında bu tanımlama çabası modern bir çabadır. Modernleşme gerçek anlamda süreç olarak tamamlandığı zaman, sonuçları itibariyle tanımlanacaktır. Bu bağlamda yapılan açıklama - tanımlama çabası, ancak bir deneme olarak kalacaktır. Bizim tez konumuz da kuşkusuz bu çerçevede bir anlama sahiptir. Osmanlı modernleşmesi,her şeyde olduğu gibi devlet eliyle başlamış bir süreçtir ve bu süreç devam etmektedir. Sosyolojik olarak modernleşme bu devlet siyasetinin topluma yansıması, sonuçlarının topluma mal olması, toplumda yaşamaya başlaması ile başlar. Modernleşme topluma yeni oluşturulan yani modern iletişim kanalları ve eğitim araçlarının kullanılıp toplumun eğitilmesiyle topluma yansımıştır. Bu süreçte söz konusu kanalların oluşturulması için ilk önce var olan kanal ve kurumlar saf dışı bırakılmıştır. Aynı zamanda bu geleneksel yönetim kadrolarının bir kısmınında kendi haline bırakılıp, sisteme yabancılaştırılmasıdır. Osmanlı modernleşmesi bir anlamda matbaanın Batı'daki anlamında kullanım alanı oluşturulma çabasıdır. Osmanlı matbaayı kendi geleneksel sistemine uygun bir yere transfer. ederek yerleştirmiş ve böyle kullanmış olmasına rağmen, bir dönem sonra modern çaba ile birlikte matbaa için farklı bir zemin hazırlanmıştır. Bu zemin için ilk önce bir dil hareketi başlatılmış ve herkesin anlayabileceği dille basın kitleye ulaşma imkanı bulabilmiştir. İkinci olarak modernleşme zorunlu bir eğitimin de adıdır, modern insan, ancak modern bilgiyi elde ettiği zaman dünyasını kavrayabilen insandır. Onun için eğitim, modern anlamda eğitim zorunludur.Osmanlı modernleşmesinde gönüllü eğitici basın ile zorunlu eğitici modern eğitim kurumlarının ortak paydası olan batılı bilginin, teknik ve tekniğin kurumlaşmasıyla ilişkisi çok önemli tarihi kriterlerdir. Osmanlı modernleşmesinin bu kriterler çerçevesinde ele alınarak incelenmesi, Osmanlı tarihinin dönemlendirilmesinde karşılaşılan problemi aşar niteliktedir. Modernleşme Osmanlı açısından Batılıllaşma'dır. Bu sürecin incelenmesi Batılı bilgi ve tekniğin transferi çerçevesinde ele alındığında geçerli bir kavramalştırma ve reel bir zemin bulunabilmektedir. Bu çerçevede tezimiz sosyolojik bir deneme olmasının yanında bir tarih dönemlemdirmesi çabasıdır. Bu sonuç tez konusunun sınırlandırılmasında görülen bir güçlüğü değil, sosyolojik bir çalışmada tarihten hangi sınırlarda yararlanılması gerektiği üzerine bir gösterge niteliğindedir.

The importance of modern science and technology is today accepted throughout the world. Some view them as forces that can solve human problems and improve the quality of life, others as elements that can destroy mankind. Yn the Muslim World, the debate often takes the form of whether modern science and technology are essential for the achievement of national goals or whether they are destructive of traditional values and institutions and should be replaced by a Muslim Science. Whatever one's views on this matter, it is essential to understand the nature of science and technology and to conceptualize them accurately for if one does not do so the debate will be intellectualy sterile. History has much to teach us in this regard. It is the purpose of this communication to identify two fundamental characterisitics of technology through an analysis of the manner in which the printing press functioned in the ottoman empire and impact.